01:30.6
Ang tatay ko ay lulong sa droga.
01:33.6
Hindi pa uso nun yung tinatawag nating Shabu.
01:37.0
Alam ko ito lahat.
01:38.5
Kasi harap-harapan silang nag-aaway at naririnig ko ang bawat palitan nila ng salita nun.
01:45.1
Ang usong-uso noon na bawal na gamot
01:47.7
ay yung tinatawag nga na
01:49.8
yung verde-verde na dahon.
01:54.3
Tsaka yung isa na tinatawag na volume.
01:57.5
Uminom ang tatay ko ng mayigit limang volume.
02:00.0
At tumutoma ng alak nun.
02:03.1
Ito ay para bumaliktad ang visa.
02:05.9
Imbis na pampakalma.
02:08.1
Magiging agresibo o manuang tao.
02:12.4
Apat na taon akong nanatilis sa himalalod.
02:16.0
Doon din ako nakapag-aral.
02:18.0
At alagang-alaga ako ng tiyakong si Marie.
02:21.5
Lalo na ang asawa nitong si Tio Ovet.
02:26.7
kahit na matatawag na may kaya sa buhay ang tiyo at tiyakong,
02:30.0
pero hindi pa rin nawawala sa kanila ang pagiging payak na tao.
02:36.4
May negosyo kasi sila noon
02:37.7
na mga angkat ng prutas at iba-tibang gulay.
02:42.9
umaangkat din ang mga alagang hayo para ibyahe sa Iloilo
02:46.0
o hindi naman kaya sa Cebu.
02:50.9
Nagsimula ang kanilang pag-asenso sa simpleng pagbubukid.
02:55.0
Hanggang sa nakahanap ng kapital at hindi sinayang,
02:58.5
salip pinaunlad yun.
03:00.0
Kapag walang klase,
03:03.6
madalas kasama ako ng Tio Ovet.
03:06.5
Dinadala niya ako sa kanyang lupain.
03:09.3
Malawak na taniman ng mga iba-tibang gulay pero
03:11.7
hindi nawawala ang mga alaga ni Tio Ovet.
03:16.7
Kung nasaan siya ay naroon din nakabuntot ang tatlong kambing nito.
03:22.6
Dambuhala ang mga kambing
03:23.7
at sa edad kong yun ay hanggang balikat ko ang tindig na mga yun.
03:30.0
natingnan ang mga kambing.
03:32.3
Sobrang tanda na.
03:34.6
Natanong ko pa nga noon kay Tio Ovet kung bakit niya dinadala ang mga kambing na ito.
03:39.9
Humingiti lamang siya sa akin, Sir Seth.
03:42.6
Hinahapuha pang ulo ko.
03:44.8
Hindi niya sinasabi ang dahilan
03:46.4
na siya naman noong sanhi kung bakit ako binabagabag.
03:51.6
Sa lahat ng mga kambing sa lugar,
03:54.7
yun lang atang kay Tio Ovet ang hindi pang karaniwan.
03:60.0
isipin niyo na lamang yung brahman na kambing.
04:04.5
Ganon kalalaki ang mga kambing ang Tio pero
04:06.5
ibang-ibang itsura.
04:10.0
Yung sungay kasi nito ay parabang sa kalabaw.
04:13.7
Tapos yung buntot ay parang sa aso.
04:17.5
Saan kayo makakakita ng ganyan?
04:20.4
Diba ang buntot ng kambing ay nakaangat at
04:22.5
makingita nga natin yung pwetan nun.
04:26.3
May pagtataka din ako kung bakit kapag napapadaan kami
04:29.5
sa isang lugar kasama ang mga alaga ay
04:32.3
tila ba walang humahanga sa kambing ni Tio.
04:36.4
Hindi kami pinapansin.
04:38.7
Maliban na lamang kay Tio.
04:41.5
Lalaki ang mga kambing ni Tio at alam kong hindi
04:44.0
maiiwasan noon na may umalok ng pagpapalahi.
04:52.4
Parang hindi kapansin-pansin yung kambing na yon.
04:57.8
Diba yung kambing tinatali?
05:01.8
Kasi kung hindi makakawala o hindi makakalayo,
05:06.1
namiminsala ang mga ito ng mga pananim.
05:09.5
Pero sa maniwala man kayo sa hindi,
05:12.7
ang mga alaga ng Tio ko ay walang tali.
05:16.3
Malayang malaya ang mga ito.
05:19.7
Kung saan ito iniiwan ni Tio Obet,
05:22.9
doon lamang nananatili buong araw.
05:27.8
para bang nakakaintindi ang mga hayop na yon kay Tio.
05:32.9
Kapag malungkot ang Tio ay nakikitang tila na kayo ko ang lahat ng kambing
05:36.8
na para bang apektado din ito sa sitwasyon.
05:41.4
Lalo na noong mabuntis ulit ang Tia at sa kasamang paladay na laglag ulit ang bata noon.
05:47.7
Matagal na nilang hinahangad magkaroon ng anak.
05:51.2
Ayon kay Tio ay nagpasuri daw silang dalawa sa espesyalista
05:54.2
at kapwa sila walang diferensya pero
05:57.8
kahit kailanay hindi nabigyan ang pagkakataong magkanak.
06:03.0
Hanggang sa pagbubuntis lang pero
06:04.4
nakukunan talagang Tia noon.
06:08.9
Naisip ko noon na para bang
06:10.2
isinumpa ang mag-asawa, Sir Seth.
06:13.6
Pero hindi ko na yon pinagtuunan ng pansin.
06:17.2
Problema na kasi nila yon.
06:19.2
Tsaka bata pa ako noon.
06:22.2
Kapag nasa maayos naman ang kondisyon si Tio,
06:25.9
nakikita kong masigla din ang mga alagang Tio.
06:29.3
Yun bang sumasayaw-sayaw pa ang buntot at sumasampak kay Tio na
06:32.7
para bang pinapasay ang amo.
06:37.3
Pero alam nyo ba na may natuklasan ako noon?
06:41.2
Ito na ang bahagi ng kwento
06:42.9
na nagpabago ng pananaw ko sa mga bagay-bagay.
06:49.1
Ito palang si Tio Obet,
06:51.6
anak ng isang albularyo.
06:55.0
Namanan nito lahat ng karunungan
06:57.8
Meron sa angka nila.
07:01.1
Hindi yun yung tipong hinahaplus-aplus lamang yung mga bagay na kagayang ng kwintas, ha?
07:05.6
O kahit mga tinatawag nating mutya.
07:08.7
Maging yung pausok-usok na yan.
07:11.3
Ano pang tawag doon pagtawas?
07:15.2
Wala noon si Tio Ovet.
07:20.2
sa alagan yung mga kambing.
07:22.8
Tama kayo ng pagkakarinig.
07:24.6
Ang abilidad ng Tio ay nagmumula sa mga kambing nitong
07:29.7
hindi nabipilang sa mundo ng mga tao.
07:36.3
Itong mga kambing na ito,
07:38.8
sobrang tanda na umano.
07:42.3
Isipin nyo na ilang may-ari na ang yumao,
07:46.1
pero nanatiling buhay ang mga nilalang na yon.
07:51.5
Nagsimulang malaman ko ang lahat
07:53.2
noong nasipatan ko si Tio Ovet isang gabi.
08:00.5
Nagpapahinga na ako noon pero
08:01.9
sumama ang tiyan ko.
08:08.6
Ang banyo noon ay nakabukod sa bahay.
08:11.5
Mga ilang metro ata ang layo.
08:14.5
Malaki ang bahay nila mag-asawa.
08:16.9
Dalawang palapag at may silid doon sa baba kung saan
08:19.3
ito din ang kwarto ko.
08:22.1
Ang kabuan ng linaw,
08:23.2
yung lugar ay napapalibutan ng mga puno ng kaimito.
08:27.0
Tapos ang bulwagan,
08:28.8
may biranda na nakabungad naman sa kalsada.
08:32.4
Habang ang tawid ng kalsada,
08:34.8
makikita sa unahan na dagat na.
08:39.2
Pagkatapos kong magbanyo,
08:41.5
nagpasuray-suray pa ako noon gawa ng
08:43.6
namanid ang mga binti ko gawa ng kakaupo doon sa bawl.
08:49.9
At mana akong papasok doon
08:53.2
makarinig ako ng pagsipol.
08:57.5
Nagkaulirat ako at kaagad na sinilay kung saan galing yon.
09:02.3
Hanggang sa nakita ko si Tiyo.
09:05.6
Nakaupo ito sa lupa.
09:08.6
Hinahapuhap ang tatlong kambing.
09:12.0
Karaniwan lang naman sa akin ang mga ganoong tagpo pero
09:18.4
Pero ng mga sandaling yon,
09:23.2
Dahil nga lumabas ako ng bahay,
09:26.6
sinipat ko ang orasan.
09:28.9
Akala ko kasi noon ay umaga na.
09:33.2
Umupo ako sa baitang
09:34.5
bungad sa pinto ng pintuan.
09:38.3
Minamasdan ko ang Tiyo noon.
09:41.3
Hanggang sa narinig kong nagsalita ito.
09:45.2
pinangalanan yung bawat kambing?
09:49.1
Kung hindi ako nagkakamali,
09:56.0
yun talaga ang pinangalan ng Tiyo ko sa mga alaga niya.
10:02.5
Wala na akong ginamit na iba para ikubli.
10:06.9
kakaiba naman yung mga yon.
10:09.0
Ano bang dapat katakutan, di ba?
10:12.3
Matapos mabangget ang mga pangalan ng alaga,
10:16.3
dito halos mapatalon ako sa gulat.
10:20.0
Nanginig ang katawan ko at gusto ko nang tumakbo noon.
10:23.2
Papano ba naman kasi yung mga kambing saksing buhay ang mga mata ko
10:32.0
nang biglang nagiba ang anyo ng mga yon?
10:41.1
kalahati kambing.
10:44.1
Tapos may mga hawak itong ibat-ibang gamit noon.
10:48.3
Yung isa, may sibat.
10:51.0
Habang yung dalawa naman,
10:53.2
yun bang kahoy na parang sagwan,
10:56.6
pero merong kurba.
10:58.9
Animo'y pamalo ito ng mga sinuunang tao.
11:03.5
Hanggang bewang lamang ang pagiging tayo.
11:07.5
Tapos ang baba nito,
11:10.1
apat na paana at katawan ng kambing.
11:14.6
Sinlaki lamang ng Tiyo ang mga katawan nito pero
11:17.4
may mahabang balbas
11:19.8
at may sungay na wariba sa kalabaw.
11:23.2
Nanatili ako noon.
11:25.2
Parang hindi ako makagalaw.
11:27.2
Napangunahan ako ng takot at nagmisnulang estatwa.
11:33.2
Hanggang sa bumalik na ang ulirat ko,
11:36.2
dito ay marahan akong gumapang patungo sa may pintuan.
11:40.2
At nang makapasok ng bahay,
11:43.2
naglulundag ako patungo ng kwarto.
11:46.2
Nagtalukbong ako ng kumot.
11:49.2
Dam ako sa sarili ko ang panginginig at panlangit.
11:52.2
At nang makapasok ng bahay, naglulundag ako patungo ng kwarto.
11:53.2
Nalalamig ng katawan.
11:55.2
Pero sa kabila ng lahat
11:57.2
ay parabang lumakas ang kurisidad ko sa bagay na iyon.
12:01.2
Sumilip ako sa bintana.
12:04.2
Ito ay para sipatin kung naroon pa ang Tiyo
12:07.2
at maging iyong mga nila lang.
12:11.2
Pagsilip ko sa bintana noon.
12:14.2
Parang hihimatayin ako.
12:17.2
Bumungad sa akin ang isang muka.
12:20.2
Nakasilip din sa akin ito,
12:22.2
ito at kitang kita ko ang mga mata niya. Marahan akong humiga noon pero bigla na
12:31.1
lamang may nagsalita. Tasyo! Tasyo! Si Tiyo lang pala yung nakasilip sa bintana.
12:42.4
Hindi ko alam noon kung kakausapin ko ba siya. Natakot na kasi ako noon. Pero muli
12:48.6
kong narinig ang boses ni Tiyo. Ang sabi nito, nakita ko na umano ang lahat at
12:57.0
kailangan naming mag-usap dalawa. Batid ko noon na totoo talaga ang nangyari at
13:03.4
hindi ako nananaginip. Pagtawag pa lamang sa akin ng Tiyo, alam ko na kaagad ang
13:09.7
pag-uusapan. Takot man pero pinili kong pakalmahin ang sarili noon. Marahan akong
13:17.3
lumabas ng bahay.
13:18.6
Pero bumungod sa akin ang tatlong nila lang. Hindi ko alam kung ano ang gagawin. Lahat ng ito ay
13:27.5
nakatitig sa akin pero hindi naman galit. Nakangiti pa nga ang mga ito na wari ba'y nagugustuhan nila
13:35.2
ako. Tumatangu-tangu pang isa na para bang nagbibigay ng respeto. Sabi ni Tiyo Obet, wala na umano siyang
13:48.6
Nakita ko na umano yun. Si Dago Aramatuso. Sila ang mga kambing na lagi kong naitatanong sa kanya.
13:59.2
Huwag umano ako mag-alala. Hindi umano sila nananakit. Maliban na lamang sa mga taong may masamang binabalak.
14:09.5
Habang nagsasalita si Tiyo, bawat pagbanggit ng pangalan, sunod-sunod na tumango ang mga nila lang na yun.
14:18.6
Si Dago ay medyo malaki at kulay kayo mangging kambing. Ang nasa gitna ay si Aram. Ito yung balabasin sa dibdib at kulay abo.
14:29.3
Tapos ay putol ang isang sungay nito na para bang tinamaan ang matalas na bagay. Habang yung kumikipat-kipat naman ng mga mata, si Huso.
14:41.3
Para bang gustong-gustong makipaglaro sa akin ng mga yun. Kinakawayan pa ako nito at pilit na inaabot pero,
14:48.6
dahil nakakatakot ang itsura, humiling ako at panaiilag nun.
14:56.2
Napatanong pa ako kay Tiyo kung ano ang gagawin ng mga yun sa akin.
15:01.0
Ayon kay Tiyo, matagal na umano akong natitipuhan ni Huso.
15:06.7
Dagdag pa nito, nung nagpakita umano sa akin ang mga yun, ay parang pagpapahintulot umano.
15:15.0
Indikasyon na maaaring kapag pumanaw na si Tiyo,
15:18.6
ay walang ibang susunod na taga-pangalaga sa mga kambing, kung hindi ako.
15:25.6
Mas lalo akong kinilabutan. Hindi ko rin maintindihan ang mga sinasabi ni Tiyo Obet.
15:33.0
Ah, ako yung gustong magiging kasunod?
15:37.0
Tanong ko yan sa sarili ko. Naisip ko noon na hihimatay na ako kapag kasama ko ang mga yun.
15:46.0
Kahit pa maamo ang mga muka ng mga ito,
15:48.6
napakapangit pa rin talaga at nakakakilabot.
15:53.6
Halos mahihina nga ako noon eh.
15:56.4
Naramdaman kong pahit-papano ay parang may dudungaw sa salawal ko pero
15:59.9
hindi ako nagpahalata kay Tiyo gawa ng nahihiya ako.
16:06.4
Mabuti na lang nakapagbanyo ako dahil kung hindi.
16:09.5
Nako, yung ulan, baka may kasama ng kulog at kidlat.
16:14.8
Tiyak na sasabog ang puwerta ko noon sa nervyos.
16:18.6
Umiyak nga ako habang nagsasalita noon.
16:23.0
Pero mariing pinabulaanan ni Tiyo na hindi daw ako sasaktan ng mga ito.
16:28.2
Sa halip ay kung anong proteksyon na binigay sa kanya ay kasali na umano ako doon.
16:36.8
Ito umano ang naging dahilan kung bakit hindi sila magkaanak-anak.
16:42.0
Pumipili daw ng binhi ang mga nilalang
16:44.1
at kapag nalaman nilang hindi karapat-dapat ang nasa sinapupunan,
16:48.6
hindi umano ito mabubuhay.
16:52.7
Lahat umano ng mga tagasunod ng mga kambing na ito.
16:57.1
Iisa lamang ang anak.
16:59.7
Mapalalaki man niya ng babae.
17:02.8
Iisa lang ang mabubuhay.
17:05.7
Pero sa pagkakataong yon ay tila wala pang napili ang mga nilalang.
17:11.8
Sa halip ay sinabi ni Tiyo Obet
17:13.8
na baka nasadkadugo ng kanyang asawa
17:17.0
o hindi naman kaya ay nasa kanya.
17:21.9
Ngayon itong pagpapahihwating na pagkagusto ng mga kambing sa akin
17:25.3
ay madali lang maintindihan.
17:29.0
Ako manong posibleng napili
17:30.6
at hindi na kailangan pang magkaroon ng anak ang mag-asawa.
17:37.2
Napamura ako noon.
17:39.4
Paano ako naging sangkot?
17:42.0
Abot langit pang pagsisisi ko kung bakit pa ako pumayag na manatili sa kanila.
17:49.5
Pumipili din umano kung sino ang mapapangasawa.
17:53.6
Kaya nga itong si Tiyo Mari ang napili
17:55.2
dahil bukas sa paniniwala
17:57.4
at may mabuting kalawaban.
18:01.6
Nagpatuloy sa pagsasalaysay ang Tiyo.
18:05.2
Lahat umano ng tagasunod.
18:07.5
Magsisimula ang buhay sa umpisa.
18:12.2
mula sa mahirap hanggang sa umusad.
18:15.3
Swerte kasi ang dala ng mga nilalang.
18:16.9
Lahat ng nagmamay-ari nito ay mayayaman na.
18:22.2
Pero kapag namatay ay lilipat ng swerte sa kung sino ang bagong tagapangalaga.
18:28.0
At sila yun ni Tiyo Obet at Tiyo Mari.
18:33.5
Mag-uuma lang ang dalawa pero ngayon napakalaki ng pinagbago.
18:43.0
Hindi ko kayang harapin yung mga yan.
18:45.9
Pakisabi sa kanila na hindi ko kaya.
18:46.5
Pakisabi sa kanila na hindi ako karapat-dapat.
18:49.1
Pangit po yung ugali ko.
18:51.1
Hindi ako mabuting tao.
18:53.1
Kahit anong sabihin mo,
18:54.2
maski kriminal pa,
18:55.2
basta huwag lang nila ako piliin.
18:58.9
Ang sagot ni Tiyo sa sinabi ko,
19:02.0
kapag napili ka na umano,
19:04.3
hindi ka na makakatanggi pa.
19:07.7
Sa ngayon ay pahiwatig pa lang naman ito.
19:13.2
O baka magbumula sa sinapupunan ng Tiyako.
19:16.5
Wala umanong dapat ipag-alala.
19:20.1
Magiging normal pa rin ang lahat kung sakaling ako nga.
19:23.9
Maliban na lamang umano kung magiging kamukha ako sila.
19:27.5
Hindi daw maganda yun.
19:30.6
Nabiro pa talaga si Tiyo, no?
19:37.4
Hindi ako nakapasok sa eskwela.
19:40.4
Pero alam niyo ba,
19:42.7
kahit na may lagnat ako,
19:43.7
ay hindi makitaan ng pag-aalala si Tiyo.
19:46.1
At hindi na makitaan ng pag-aalala si Tiyo.
19:46.2
At hindi na makitaan ng pag-aalala si Tiyo.
19:48.3
Panayngiti pa ito na animo'y masaya noon.
19:51.5
Habang si Tiyo Obet naman,
19:54.0
sumisipol-sipol pa at padaan-daan sa may bintana.
19:58.5
Pinaparinggan pa nga ako noon.
20:00.6
Bumangon daw ako dahil simpleng lagnat lamang ito.
20:04.7
Kumagahan nilagnat lamang ako sa matinding pagkatakot.
20:11.7
pumasok ng silid si Tiyo Obet.
20:14.4
Tinapek ang balikat ko at nagwikan.
20:16.2
Nang bumangon na umanaw ako noon.
20:20.6
Matapos niyang sabihin yun,
20:22.0
ay may kakaiba akong naramdaman.
20:25.0
Nawala bigla ang pamimigat ng katawan ko.
20:28.4
Hindi na rin ako nilalamig.
20:30.9
Napaka-kondisyon ng katawan ko
20:32.5
na animo'y nakapagpahinga ako ng isang linggo.
20:38.2
Natitiyak kong may ginawa sa akin si Tiyo Obet
20:40.5
kung kaya naging mabuti ang pakiramdam ko noon.
20:44.3
Sumakto pa talagang lumapit siya sa akin.
20:46.1
Saka ako gumaling.
20:49.4
Lumabas ako ng silid.
20:51.8
Sinipat ko ang Tiyo.
20:53.9
Kung hindi ako nagkakamali,
20:55.5
ay alas 9 ng umaga yun.
20:58.7
Nakita ko si Tiyo Obet na nasa labas ng bahay.
21:02.6
Nagpapatuka ito ng mga manok.
21:05.6
Yung tatlong kambing ay sunod nang sunod naman sa kanya.
21:09.8
Tumititig pa sa akin at lumulundag-lundag yun.
21:14.1
Hindi na sila yung mga nilalaman.
21:16.1
Hindi na sila yung mga nilalang na nakita ko noong nakaraang gabi.
21:19.4
Parang bumalik na naman sila sa normal na anyo noon.
21:25.6
Tuwang-tuwa pa yung mga yawa.
21:27.8
Kala siguro ang ganda ng itsura nila.
21:31.4
Binugaw naman ang Tiyo gawa ng
21:32.9
uhungad ng ugan na mga ito sa kanyang balakang.
21:37.1
Nang masipatan ako sa may pintuan ay kinawayan ako ng Tiyo.
21:43.8
Sabi ko naman lagnat lang sa pagkatakot yun eh.
21:46.1
Mamaya ay sasama kita.
21:51.1
Hindi ka naman nakapasok sa eskwela eh.
21:53.8
Mabuting sumama ka na lamang sa akin.
21:57.5
Wala na akong tinugon pa sa sinabi ni Tiyo.
22:01.0
Naligo na lamang ako at alam ko ay sa bukid na naman kami pupunta.
22:06.2
Nagbihis pa ako noon ng makapal at mahabang damit.
22:09.6
Tanghali na kami makakarating doon at maganda pa naman ang panahon.
22:13.5
Tiyak na uling ang kalalabasan dahil napakainit talaga.
22:20.5
At pagkatapos ay doon na ako lumabas na ng bahay.
22:24.5
Tinawanan ako ng Tiyo.
22:26.6
Ang sabi ay parang mag-uuma daw ako.
22:30.2
Nagtanong naman ako kung bakit.
22:33.4
Hindi tayo sa bukid tutungo taas siyo.
22:35.9
Pero ikaw bahala.
22:37.8
Sabagay, mainit nga naman mamaya.
22:41.7
Nagbuntong hininga ako at nakaramdam ng pagkabanas noon.
22:45.5
Hindi nga patuloy ako.
22:46.1
Nagtatungo sa bukid pero naroon at nakasunod ang tatlong kambing.
22:51.8
Dito ko tinanong sa Tiyo kung anong klaseng nilalang ba ang alaga niya.
22:56.8
Ang tugon naman ito.
23:02.1
May mas pangit pa umano na kartok.
23:05.5
Kapag nakita ko ay talagang iiyak umano ako sa takot noon.
23:10.3
Dagdag pa ni Tiyo Obet.
23:12.7
Ang kartok ay ang uri ng nilalang
23:14.7
na kalahati hayop at kalahati tao.
23:19.4
May kartok din na ibang klase ng hayop.
23:22.7
May kabayo umano.
23:24.8
Kambing nga lang ang napunta sa kanya.
23:28.2
Iba din umano yung tikbalang.
23:30.6
Mga karaniwang lamang lupa lang naman ang mga yon.
23:34.8
Basta itong mga nilalang na ito.
23:37.7
Kung hindi siya nagkakamali ay lampas 20 ang nagmamayari.
23:43.3
Hindi na ako sumabat pa.
23:44.7
Hindi na ako sumabat pa kay Tiyo noon.
23:46.6
Tinitigan ko ang mga kambing na nakasunod.
23:49.9
Yung mga mata ay parang mata ng tao.
23:55.5
maiintindihan mo ang ibig sabihin.
23:58.9
Kung natutuwa ba,
24:00.7
galito hindi naman kaya balisa.
24:04.2
Napadaan kami noon sa isang sakahan na may mga taong nagsasabong.
24:08.8
Kalmado lamang si Tiyo.
24:10.9
Kumaway-kaway pa ito sa mga kakilala na parang normal lang.
24:14.7
Habang naglalakad ay napatanong ako kay Tiyo.
24:19.5
Kung bakit hindi ko man lang napansin na may humanga sa mga kambing?
24:26.3
Na wala bang ibang taong nagkaka-interes sa mga ito?
24:30.5
O hindi naman kaya maninibago?
24:34.1
Ibang iba kasi talagang itsura nito sa mga normal na kambing.
24:39.1
Hindi ka agad tumugon si Tiyo noon.
24:42.6
May kinakawayan pa kasi ito.
24:44.7
Pero nang mapadako na kami sa unahan ay dito na siya nagsalita.
24:50.7
Papano mapapansintasyo?
24:53.8
Hindi nila nakikita yan.
24:56.9
Nagulat ako noon.
24:59.2
Napahinto at hindi ko labos mapagtanto
25:01.7
ang mga sinabi niya.
25:05.3
Gulong-gulo ang isip ko.
25:08.1
Ako nga nakikita ko.
25:10.4
Papano pa kaya mga tao diba?
25:12.8
Lalo na at may malalapit na kaibigan.
25:17.9
Muling sinabi ni Tiyo Ovet sa akin
25:20.2
ang sinabi niya noong nakaraan
25:22.6
na ako lang umano ang pinahintulutan.
25:26.5
Kaya ako lamang ang nakakakita.
25:30.8
Maging umano si Tiyo ay nakikita din sila.
25:34.6
Kaya nga pinili ang Tiyo noon bilang mapapangasawa ni Tiyo Ovet diba?
25:40.6
Sumunod lamang ako kay Tiyo noon
25:42.3
na para akong lutang sa mga puntong.
25:44.7
Pinaniwalaan ko na lamang siya dahil
25:48.3
totoo naman talaga eh.
25:51.6
Mas kaya ako napapansin ko na hindi talaga nakikita ng iba.
25:56.3
Kala ko nga noon ay baka nakasanayan na lamang na mga tao doon pero
25:59.4
yun pala ay hindi talaga umiiral sa kanilang paningin
26:03.2
ang mga kartok maliban na lamang sa amin.
26:09.0
Hindi ko alam noon kung saan kami pupunta.
26:12.4
Tumawid kami ng ilog.
26:13.6
Tapos ay napadaan pa kami sa isang lumang sementeryo.
26:18.8
Hanggang sa makarating kami sa isang nayon.
26:24.0
itong kambing diba takot sa tubig?
26:27.0
Napailing ako noon kasi hanggang bewang ang ilog tapos
26:29.7
lumangoy patawid ang mga alaga ng Tiyo.
26:33.6
Literal na masasabing hindi talaga pangkaraniwan.
26:38.2
Sinabi sa akin ni Tiyo Ovet
26:39.5
na sa unahan daw ay may tutulungan kami.
26:43.6
Wala akong idea noon kung anong tulong ba ang ipapaunlak ni Tiyo.
26:48.4
Hanggang sa makarating kami sa isang bahay.
26:51.7
Maliit lamang ito.
26:53.5
Payak na tahanan.
26:55.4
Tapos medyo mabaho ang lugar
26:56.8
na parang amoy malansang isda.
27:01.5
May lumabas na tao noon.
27:03.9
Tinitigan kami noon na parabang hindi kami kilala.
27:08.2
Nagtanong ako kay Tiyo kung ito na ang bahay.
27:11.6
Tumangu naman siya pero
27:12.8
sinabi kong parang hindi naman ata kami kilala
27:16.3
na mga taong tutulungan niya noon.
27:19.5
Pero hindi na sumagot pa ang Tiyo.
27:23.0
Yung lumabas ng bahay
27:24.2
isang sakto lamang sa edad na lalaki.
27:29.3
at may nakasilip din sa bintana.
27:33.2
Babae naman ito at kaagad pumasok sa isip ko noon na
27:36.0
parabang bagong mag-asawa mga ngayon.
27:41.2
Binati ni Tiyo ang lalaki ng mga tao.
27:42.5
Binati ni Tiyo ang lalaki ng magandang tanghali.
27:45.1
Tumugon naman ito pero
27:46.3
nagtanong kung ano daw ang sadya namin sa lugar.
27:51.5
Hanggang sa may sinabi ang Tiyo
27:53.3
na siyang dumagdag sa mga katanungang gumugulo sa isip ko noon.
28:00.1
Balita ko kasi buntis ang asawa mo.
28:04.8
hindi tayo magkakilala.
28:07.1
May nakapagsabi lang sa akin na ginagambala daw kayo ng aswang.
28:10.9
Kung papayag ka sana,
28:13.9
nang maiwasan ang masamang banta sa mag-ina mo.
28:19.7
Nagtayuan ang mga balahibo ko ng mga sandaling iyon.
28:23.8
Aswang na yung binanggit eh.
28:28.5
bakit naman ito nasabi ni Tiyo?
28:32.1
Ito na ang ikalawang yugto na nalaman ko na isang albularyo din palang Tiyo.
28:40.3
Malalaman natin kung bakit.
28:42.5
Tinanong ko kasi siya nang tinanong pero hindi pa niya ako sinagot ng deretso noon.
28:48.8
Ang lalaki kasi animoy
28:50.1
na bigla na parang
28:51.8
eh yun bang hindi makapaniwala.
28:55.6
Bagamat tumango at sinabing totoong ginagambala ng aswang.
28:59.8
Pero halata sa mukha nito ang pagtataka.
29:04.8
Mawalang galang na po.
29:07.1
Totoong inaaswang kami dito pero
29:08.5
wala namang ibang taong nakakaalam doon.
29:11.6
Maliba nalang sa aming mag-asawa.
29:14.9
Pa-papanong nakarating po sa iyo yung balita?
29:18.4
Umiti lamang ang Tiyo at sinabing basta.
29:22.5
Biglang nagalit ang lalaki.
29:25.3
Pumasok ito ng bahay
29:26.6
at naririnig kong tila nakikipagtalo doon sa asawa.
29:31.6
Pagkatapos ay sinarang bintana noon.
29:35.1
Pagkalabas ng lalaki,
29:37.4
may bitbit itong itak.
29:39.7
Dinuro-duro sa amin habang papasakit.
29:41.6
Palapit at nagwi ka ito ng
29:47.9
Kayo ang mga aswang ano?
29:50.1
Umalis kayo dito kung hindi papatayin ko kayo.
29:53.5
Tsaka huwag na huwag nyo kami gagambalain tuwing gabi-gabi ha.
29:58.3
Mabilis akong umatras noon.
30:00.7
Paano ba naman kasi?
30:02.5
Parang hahatawin talaga kami ng itak eh.
30:05.2
Eh yung tipong galit na galit ng tao tapos gustong pumatay.
30:10.4
Sinabi ni Tiyo obi.
30:11.6
Mabit noon na maghunos dili yung lalaki.
30:14.4
Na nagkakamali siya ng hinala.
30:18.0
Albularyo si Tiyo
30:19.0
at nalalaman niya ang lugar kung saan may nanggagambala noon.
30:25.1
Walang aswang ang kayong makipagtitigan ng mata sa mata.
30:29.7
Sinabihan pa ni Tiyo ang binatang ito na masdan siya.
30:33.7
Tingnan maigi kung aswang ba ito.
30:39.3
Baka makasugat ka pa.
30:41.6
Ikaw na tong pinapagandahang loob.
30:43.2
Ikaw pa yung galit.
30:44.9
Masyado ka lang nag-iisip ng masama.
30:47.7
Tulong ang pinunta namin dito.
30:50.3
Wika ng Tiyo obit noon.
30:53.6
Yun na yung mga sandaling nalaman kong isang albularyo din pala si Tiyo.
30:58.1
Pero ang ipinagtataka ko noon.
31:00.5
Bakit parang hindi naman siya tanyag?
31:03.5
Yung tipong walang nakakakilala sa kanya.
31:06.7
Dahil kung magagamot.
31:08.4
Diba literal na may magpapagamot sa kanya araw?
31:11.6
Pero parang tumataliwas ang pananaw ko.
31:16.8
Magpaganon pa man ay nagmasid-masid muna ako bago magpa siya.
31:21.3
Kumalma naman yung lalaki.
31:23.5
Pinalabas ang asawa.
31:26.2
Dito ay nakita kong nakausli ang tiyan na parang bang buntis ito ng limang buwan.
31:32.2
Sinisipat ko naman ang mga kambing noon.
31:35.1
Hindi ko alam kung bakit magkakahiwalay ang mga ito.
31:37.5
Yung bang bawat pahina ng lugar ay naroroon ng isang kambing.
31:42.7
Parang nagsisilbing gwardiya.
31:45.9
Napansin ko din noon ang mga itsura.
31:48.6
Para itong galit tapos panaysingot noon.
31:52.6
Pwede bang pumasok ng bahay?
31:55.3
May susuriin lang ako.
31:57.5
Mungkahi ni Tiyo.
31:59.6
Pumayag naman yung lalaki.
32:02.1
Nagpakilala ito sa pangalang Roberto at ang asawa naman ay Elisa.
32:07.5
Sumunod ako kay Tiyo.
32:10.4
Nakatingala siya sa loob.
32:12.7
Maabot lang ang bubungang pawid ng bahay.
32:16.9
Hanggang sa may kinapaka pa si Tiyo na waribay likido sa patpat noon.
32:23.4
Dito ay bigla na lamang siyang umiling.
32:29.3
Sariwa pa umano yun.
32:31.8
Mukhang kamuntikan na kayong madisgrasya kagabi ah.
32:37.5
Tinambala kayo kagabi.
32:41.1
Diyan sumilip ang aswang.
32:43.8
Halika, Tasyo. Amoyin mo.
32:46.4
Kagad namang dinampin ito ang daliri sa ilong ko.
32:50.5
Halos masuka ako sa sobrang baho noon.
32:53.8
Nagalit pa ako doon kay Tiyo gawa nang parang pinagkatuwaan niya ako.
32:58.9
Ang sabi ko parang dinukot niya ang butsin niya at ipinamoy sa akin.
33:03.6
Ano ba yung Tiyo?
33:05.2
Mawalang galang na pero para kayong abnormal eh.
33:07.5
Eh, para malaman mo rin kung anong amoy ng laway ng aswang, Tasyo.
33:14.9
Hindi ko butsi yan.
33:16.8
Nung akala mo sa akin, iniwan ang saktong pag-iisip.
33:22.4
At sana, magiging pamilyar sa iyo yung baho.
33:26.1
Kapag may ganong amoy sa lugar, may aswang.
33:30.5
Ayon pa kay Tiyo.
33:32.6
Maliban pa umano doon, ay makakaamoy din umano ng malansang isda.
33:38.5
Pero iba talaga ang laway ng aswang.
33:43.8
Hindi na ako nagsalita pa.
33:46.7
Basta galit ako noon.
33:48.9
Nakikita ko kasi sa mukha niya na parang matatawa.
33:52.9
Bagamat aswang nga galing ang laway pero,
33:55.6
hindi magandang biro ang basta na lamang ipasingot yun.
34:01.6
Sinabi nito ni Tiyo Obet na may ibibigay umano siya kay Roberto.
34:07.5
Hawa ka noon, hindi kaya ay ipasuot niya umano sa asawa niya.
34:12.6
May dinukot si Tiyo Obet sa bulsa noon.
34:15.5
Hindi ko masyadong mapigura kasi ang bilis ng pangyari.
34:19.8
Bote ito na parang may lamang kung ano.
34:24.9
Matapos noon ay lumabas kami ng bahay.
34:28.2
Natungo ang Tiyo doon sa mayunahan.
34:31.3
Tinabihan niya ang kartok na si Huso.
34:34.4
Parang kinakausap at pumasok ng kakahuyan si Tiyo noon.
34:37.5
Nakabuntot naman noon ang isang kambing.
34:42.0
Lumilingon-lingon pa sa akin ng nilalang na,
34:45.2
wari ba'y gusto din akong sumunod?
34:48.8
Siyempre naroon na,
34:50.7
at nagkaroon ako ng kriyosidad.
34:53.8
Sumunod naman ako.
34:56.1
Walang bahala lang.
34:58.2
Kalmado pero sinisipat ko ang bubungan ng bahay habang papalayo.
35:04.1
Nakita ko ang tuktok,
35:06.1
may yero doon na binalukta.
35:07.5
Nakita ko ang tuktot.
35:08.5
Parang takip ng pawid.
35:11.6
Nakaangat ang kabilang dulo na wari ba may sumilip doon.
35:16.1
Nakita ko ang Tiyo na nasa pasilyo ng gubat.
35:21.0
parang daan ito gawa ng
35:22.3
magkakahanay ang mga kahoy at may lagusan sa gitna.
35:27.7
Nanatili ng ilang segundo noon si Tiyo Obet.
35:31.0
Inaantay ko na lang kasi gawa ng
35:32.5
ang daming makahiya na gumagapang sa may damuhan.
35:35.4
Idagdag pa dyan na pinaninirahan din ito ng mga pulang langgam.
35:42.8
Tinanong ako ni Tiyo Obet kung nakikita ko ba ang itaas ng puno.
35:48.3
Ayon sa kanya ay dyan umano nagmasid ang aswang noon.
35:53.3
Tinanong ko si Tiyo kung ano ang gagawin ko.
35:56.4
Kung titingin lamang ba ako.
36:00.1
Ayon sa kanya ay pinapakita niya lang umano
36:02.4
ang mga posibleng lugar kung saan magtitingin.
36:05.4
At itiktik ang aswang bago pa may gawin sa bahay.
36:10.3
Bumalik na ito at mahina akong sinabihan na gagawa daw kami ng bitag.
36:16.0
Kagad pumasok sa isip ko na huhulihin ang Tiyo ang aswang.
36:20.4
Hindi ako sumagot.
36:22.7
Wala din naman akong masabi dahil sa tindi ng takot.
36:27.3
Parang kasing ganun lang kasimple para kay Tiyo ito.
36:30.8
Kalmado lang kasi ito nawari ba sanay na sanay noon.
36:37.2
sa imalalod noon ay talagang lagana pang aswang.
36:41.0
Mga taong 1987 na tanagsimula
36:43.2
at marami ang nagambala.
36:47.0
May ibang napapabalitang namatay
36:48.8
at pinaghihinala ang aswang ang dahilan
36:51.5
kung kaya ganoon na lang ang pangamba ng ilang mga residente.
36:56.4
Pero hindi ito naging dahilan para tuluyang katakutan ng lahat.
37:01.2
Bagaman matunog ang aswang
37:02.4
pero may mga hindi pa rin naniniwala dito.
37:05.4
Naguusap noon si Roberto at Tiyo.
37:10.8
Naroon ako sa tabi at narinig ko ang lahat.
37:15.8
maghakot daw ng mga kahoy si Roberto.
37:19.1
Magsisiga daw mamayang gabi.
37:21.8
Tapos dapat ang asawa ni Roberto
37:26.5
Kunwari ay parang normal lang na pagpapakita pero
37:29.0
gagawin nilang pain ang ilaw ng tahanan.
37:34.1
May sinabi pa ang Tiyo pero
37:35.4
hindi ko na maintindihan ng mga sumunod.
37:39.5
Hindi pumayag si Roberto.
37:43.8
Buntis ang kanyang asawa at baka makunan pa.
37:47.3
Lalot na pobya ito nang makakita ng aswang
37:49.5
na nakasilip sa may bintana noon.
37:53.6
Tsaka malay niyo po,
37:55.4
sunggapan na lang bigla yung asawa ko.
38:00.9
walang aswang ang mga ngas na lumapit sa apoy.
38:04.1
Lalo na't may ilalagay ako dito.
38:05.2
Dito na pangontra.
38:07.3
Maliban pa diyan,
38:08.8
dala naman ang asawa mo yung binigay ko sa'yo, di ba?
38:11.9
Kaya magtiwala ka lang.
38:14.2
Wika naman ni Tiyo noon.
38:16.8
Naglalaro noon sa isip ko kung ano
38:18.5
ang gagawin ng Tiyo.
38:21.4
Gusto ko noon sumabat kaso
38:22.9
baka kawalang respeto naman gawa nang
38:25.2
naguusap pa sila noon.
38:28.1
Kaya noong matapos ng usapan,
38:30.9
dito na ako nagkaroon ng pagkakataon.
38:36.1
magpapakita lang ba umano ang asawa ni Roberto
38:38.4
at wala kaming gagawin noon.
38:41.3
Pero ngumiti si Tiyo.
38:45.3
lulugar kami sa ilalim ng puno
38:47.3
kung saan nagmamasid ang aswang.
38:50.6
Doon ito huhulihin ni Tiyo Opet.
38:54.5
Teka po, bakit tayo?
38:57.6
Sasama akong mag-aabang?
39:00.5
Tanong ko kay Tiyo noon.
39:05.2
makita mo din yung aswang kung anong itsura.
39:08.1
Hindi yung naririnig mo lang sa kwento
39:09.6
na may dinagdag at may kinuha.
39:12.4
Literal na mata mo talagang saksinon.
39:15.9
Baka naman pumapahama ko kanyang Tiyo ah.
39:18.6
Ikaw na lang kaya.
39:20.5
Idadamay mo pa ako eh.
39:25.5
wag umano ako magalala.
39:27.8
Wala umanong mangyari sa aking hindi maganda.
39:31.4
Papano umano ako masasanay kung duwag ako?
39:33.8
Kahit hindi pa ako pinipili ng mga alaga niya ay mabuti na yung nakahanda umano ako sakaling dumating ang araw na yon.
39:44.4
Unang pagsubok pa lamang umano yon.
39:49.8
Hindi na lamang ako noon nagsalita pero hindi ko rin maiwasan ng matakot.
39:55.8
Lalo lahat na ilalarawan sa isip na hindi talaga maganda ang itsura ng aswang noon.
40:02.3
Magpaganon pa man,
40:03.8
nagtiwala ako ng lubos kay Tiyo.
40:07.9
Pagsapit ng hapon,
40:09.9
nagpaalam ang Tiyo na aalis muna ito.
40:13.4
Babalik na lamang daw ito kapag takip silim na.
40:17.9
Medyo nag-alangan ako noon kasi hindi ako kasama pero ah,
40:22.2
sinabi niyang hindi susunod sa kanya ang mga alaga.
40:26.7
Sa alip ay mananatili din ito sa paligid.
40:30.6
Ikaw po yung bahala pero natatakot ako dito eh.
40:33.8
Sa kabila ng mga huling sinabi ko kay Tiyo,
40:38.2
hindi na ito nakinig sa akin.
40:40.8
Umalis at hindi na lumingon pa.
40:45.6
umupo doon sa gilid ng bahay.
40:48.8
Nakikita ko si Roberto na paparating.
40:52.2
Buhat-buhat nito ang kumpol ng kahoy
40:54.1
at may bagakay pang nakasukbit.
40:58.2
Apat na piraso ito.
41:00.6
Maliban pa diyan,
41:02.3
may mga batong kubo,
41:03.8
kulay-itim din na pinagbog ko sa tali
41:06.6
habang nakalambitin ito sa bewang ni Roberto.
41:10.8
Nilapag yon sa harapan ng bahay.
41:14.1
Inoobserbahan ko lamang si Roberto.
41:17.7
Dalawang dipa ang haba ng bawat bagakay.
41:21.5
Pinatulis yun ni Roberto.
41:24.1
Nilagay ilang distansya sa bawat kanto ng bahay.
41:31.1
Nagtataka naman ako noon kung bakit.
41:33.8
Alam kong pangontra ang bagakay sa mga masasamang elemento.
41:39.7
Hindi naman kaila dahil ito talaga ang pangunahing sinasabi sa akin
41:43.1
ng mga nakakatanda.
41:45.8
Kung ano ang pangontra sa mga aswang.
41:49.0
Pero ang tanong noon na naglalaro sa isipan ko.
41:55.8
Dapat kasi ay nilalagay ito sa loob ng bahay, diba?
42:00.8
Dala ng pagkabagabag.
42:02.2
Kinausap ko si Roberto.
42:06.8
Ay naman kay Roberto.
42:09.5
Sa tiyo ko lang din naman noon ang galing yun.
42:12.8
Ito daw talaga ang eksaktong pamamaraan kung papano gamitin ang bagakay
42:16.8
sa oras na merong aswang.
42:20.7
Bawat kanto man noon ng bahay ay may nakatarak na isa noon.
42:26.5
Eh yung mga batong kulay itim,
42:28.8
para saan naman yun?
42:32.2
Yan din umano ang ipinagtataka ni Roberto.
42:36.2
Bakit siya pinapahanap ng mga batong kulay itim?
42:42.5
Malayo umano ang inabot niya kakahanap lamang ng mga itim na bato.
42:50.3
Magkasama kayo ng tiyo mo tas parang hindi mo kilala kung sino siya?
42:55.3
Tanong sa akin ni Roberto.
42:58.2
Ipinaliwanag ko naman ang sitwasyon.
43:00.3
Ang sabi ko ay hindi ako lumalabas.
43:02.2
Pagkatapad na taga Himalalod.
43:04.9
Tagabaes ako pero hindi ko sinabi sa kanyang dahilan
43:07.5
kung bakit ako nasa bahay nila Tio Ovet.
43:11.7
Baka kasi bumaba ang tingin ni Roberto sa akin sa oras na malamang
43:14.8
lulun pala ang tatay ko.
43:18.9
Ngayon ko lang din naman na nalaman na albularyo pala yung tiyo eh.
43:23.0
Parang hindi naman kasi siya tanyag.
43:27.0
Ayon naman kay Roberto.
43:28.1
May umuugong umano na balita na may magaling na albularyo.
43:32.2
Pero hindi niya pa nakikilala.
43:36.6
Biasa umano at pasulput-sulput na lamang sa isang lugar kapag may panganib nun.
43:43.1
Yun bang hindi na kinakailangan pang puntan sa bahay.
43:46.6
Kusan nalang darating?
43:49.2
Tingin niya umano ay si Tio Ovet yun.
43:52.1
Pero sa hinala niya ay ganun talaga.
43:56.0
Ayon pa sa tatay ni Roberto.
43:58.7
Kung saan saan na lamang nakakarating ang manggagamot.
44:01.3
Minsan ay umaabot pa umano ng gihulngan.
44:06.4
Tapos magtataka na lamang ang mga tao kung bakit napadako doon ang albularyo na ito.
44:13.4
Kagaya na nangyari,
44:15.7
nagtataka din si Roberto
44:17.0
kung bakit bigla na lamang dumating si Tio Ovet.
44:23.1
Napapailing na lamang ako ng mga sandaling yun.
44:26.1
Alam ko sa sarili ko na ang Tio nga yun.
44:29.6
Hindi naman may pagkakaila
44:31.3
dahil natungkayan ko ang mga alaga nito
44:33.9
kung anong klaseng nila lang maliban sa pagiging kambing.
44:39.4
Hanggang sa mga sandaling yun,
44:41.7
naroon pa rin nakapwesto mga ito.
44:44.8
Alam kong hindi nakikita ni Roberto
44:46.5
dahil kung nakita pa niya mga kambing
44:49.4
ay tiyak na may mababanggit siya patungkol sa mga yun.
44:54.6
Nang medyo makulimlim na,
44:57.6
nakita ko na ang Tio na paparating pero
44:59.8
hindi ito nagmumula sa daanan
45:02.7
kung hindi sumulpot na lamang ito sa gubat.
45:08.4
Sobra akong nagtaka noon gawa nang
45:10.3
nang umalis ang Tio,
45:13.5
dumaan ito sa mismong daanan ng tao sa lugar.
45:17.9
Napapaisip pa ako noon dahil
45:19.2
baka sumama ang tiyan at alam nyo na
45:21.3
baka magbabawas lamang dyan sa kung saan saan.
45:26.1
Pero may bitbit na bagay ang Tio.
45:28.0
Baging itong nakabungkos sa maraming
45:31.4
tingting ng niyog.
45:34.8
Seryoso muka ni Tio.
45:37.1
Hindi ako kinakausap.
45:39.3
Abala ito sa kakaikot ng bahay.
45:43.4
Yung mga batong itim
45:44.4
nilagay sa paligid ng puno kung saan doon nagmamasid ang aswang.
45:50.8
Pagkabalik niya sa bahay,
45:53.0
yung mga tumpok ng tingting ay ginawa itong walis.
45:58.0
At ang ginawang hawakan noon ay lata ng sardinas.
46:03.3
Nakakatuwang isipin na gagawa ng walis si Tio noon.
46:06.9
Hindi ko alam kung bakit.
46:09.2
Hanggang sa tinanong ko kasi hindi naman normal na naroroon kami sa lugar na malayo.
46:14.3
Tapos gagawa lamang ng walis tingting.
46:17.5
May mga niyog naman malapit sa tirahan ng Tio at tiyan noon.
46:23.1
Matapos kong tanungin yon ay tinawag ni Tio Obit si Roberto.
46:26.2
Lumapit din daw ito para malaman naming lahat.
46:31.4
Ang walis tingting umano ang isa sa pinakamabisang bitag para sa aswang.
46:37.4
Yung walis tingting na hindi pa nagagamit sa lupa.
46:41.4
Yung tipong gawa mismo ng tao.
46:43.8
At sariwang sariwa pa mga tangkay.
46:48.0
Nagtanong pa ito kung may balde ba.
46:50.8
Kung meron ay lagyan ng tubig at gagamitin umano ni Tio mamaya.
46:56.2
Tumangu lamang si Roberto.
46:58.4
Pero mababakas sa mukha nito ang pagtataka.
47:02.4
Maging ako noon, nawiwirduhan ako sa Tio.
47:08.1
Magpaganon pa man, nasabaybayan ko ang mga sumunod na nangyari.
47:14.2
Pagpatak ng dilim.
47:16.5
Doon na kinuha ni Tio Obit ang balding may tubig na inihanda ni Roberto.
47:23.0
Nagmungkay itong silaban na ang mga pinagtumpok na kahoy na ito.
47:26.2
Sa harap yun ang bahay nila Roberto.
47:32.2
Dalidali namang sinilaban ang gino'o ang mga kahoy.
47:35.8
Si Tio ay nauna na doon sa puno kung saan huhulihin ang aswang.
47:41.3
Inaantay ko lang noon ang hudyat ng Tio.
47:44.6
Alam ko sa sarili ko na may ipag-uutos ito maya maya lang.
47:50.1
Samantala si Roberto naman ay nilagyan ng mga lupa ang gilid ng sinilabang kahoy.
47:56.2
Pagkatapos ay binasa ito ng tubig.
48:01.8
Depensa daw sa pagkalat ito ng apoy.
48:06.0
Hanggang sa kumuha ng bangko si Roberto.
48:09.4
Tapos ay nilagay ito sa gilid ng bahay.
48:13.2
Sa tabi lamang ito kung saan ako naroon.
48:17.1
Tinawag niya ang asawa at sinabing magsisimula na raw kami.
48:22.2
Narinig ko pa noon ang reklamo ng ginang.
48:24.3
Talagang abot langit ang pagtatakot.
48:30.7
Pagkatapos nito, wala namang gagambala sa bahay.
48:36.0
Umupo naman ang asawa ni Roberto noon.
48:41.4
Medyo nabagot na ako noon kasi ang tagal ng hudyat ng Tio.
48:45.9
Akala ko nga ay hindi niya na ako isasama doon sa may liblib.
48:51.0
Maliwanag ang lugar.
48:52.5
Dahil habang tumatagal,
48:54.3
ay mas lalong lumalaki ang apoy.
48:57.4
Ilang minuto lang ay nakikita ko na ang Tio na pabalik-balik.
49:02.4
Dumerecho ito sa apoy at may kung anong likidong sinaboy doon.
49:08.3
Matapos noon ay bahagyang nagiba ang kulay ng apoy.
49:12.9
Tapos ay sumambulag sa akin ang nakakasulasok na amoy.
49:18.0
Yun bang parang bukbok na bigas doon.
49:21.6
Yung amoy nito kapag tiniris mo,
49:24.3
ganun kalala ang baho.
49:27.3
Maliban pa dyan ay maanghang din sa mata.
49:31.0
Napaluha ako noon at mabilis na dumestansya.
49:34.8
Ang asawa ni Roberto,
49:36.9
naririnig kong humahagulgol.
49:40.1
Medyo napatawa ako noon gawa nang
49:41.7
nakita ko ang pagsimangot na mukha niya.
49:45.7
Alam ko kung bakit siya umiiyak.
49:48.4
Ito ay ang dahil sa kakaibang tapang ng amoy
49:50.9
na maski ang mga mata,
49:53.0
apektado talaga noon.
49:58.3
tinawag na ako ni Tio Obed
49:59.7
sa bayhudyat ng pagtango.
50:03.5
Gagad naman akong lumapit.
50:05.8
Sinabi niya sa akin na huwag daw akong mag-iingay
50:08.3
sa oras na makarating na sa punong yon.
50:12.4
Ang punong ito ay isang malaking lawaan.
50:16.1
Tumangu lamang ako pero ng mga sandaling yon.
50:20.0
Nagsisimula ng magtayuan ang mga balahibo ko
50:22.4
lalot habang sumusunod.
50:24.3
Pumusunod ako kay Tio.
50:26.8
Padilim ng padilim ang paligid.
50:30.6
Hanggang sa makarating kami sa ilalim ng lawaan.
50:34.9
Maganda ang panahon kaya malinaw sa aking paningin ng kalangitan.
50:39.8
Nakikita ko kahit papano ang itaas ng puno.
50:47.4
Panaytapik pa ako sa katawan gawa ng
50:49.2
napakaraming lamok noon.
50:52.3
Tapos ang daming gumagapang na insekto sa iyo.
50:54.3
Sa may paanan ko.
50:56.9
Usog pa ako ng usog hanggang sa ganoon na lang
50:59.6
ang pagkagulat ko.
51:02.2
Nanghilahin ako pabalik ng Tio.
51:05.3
Yun bang pabigla-bigla?
51:08.3
Sino ba namang hindi mapapapitlag e sobrang dilim
51:11.2
tapos hindi ko halos maaninag ang mukha ng Tio noon?
51:16.4
Hindi ko alam kung ano ang emosyon niya.
51:20.4
Kung saan kita pinaupo doon ka lang ha?
51:23.2
Huwag kang lalayo.
51:27.9
Nagtaka ako kung bakit.
51:30.6
Kaya tinanong ko siya.
51:33.0
Ang sabi niya naman,
51:35.0
kapag lumabas daw ako sa isinagawa niyang sabulag,
51:38.7
makikita at maaamoy ako ng aswang.
51:41.7
At dahil dito'y mabubulabog ang isinasagawang patibong noon.
51:48.3
Anong sabulag, Tio?
51:51.6
Eh, tutal hindi pa naman dumarating yung aswang.
51:54.3
Sige, ipapaliwanag ko sa'yo.
51:58.6
Ayon kay Tio ay maraming klase ng sabulag.
52:04.2
dasal, karga at pwede ding galing sa tangan.
52:07.8
Pero hindi umano katulad ng sa kanya.
52:11.1
Kung nakita ko naman umano ang mga batong itim kanina,
52:15.4
yun umano ang sabulag na ginawa niya.
52:19.0
Para lamang umano yun sa mga bihasa na katulad niya.
52:25.2
Nilagay niya daw sa paligid ng puno na paresukat ang hugis.
52:30.6
ay hindi daw kami makikita ng sino mang mga tao o hindi naman kaya inilalanga.
52:37.6
Bagamat na ipaliwanag ni Tio sa akin ang nakakamanghang pamamaraan niyang iyon,
52:42.8
wala pa rin akong naintindihan.
52:45.7
Paano ba naman kasi?
52:48.0
Bato lang na kulay itim.
52:51.6
magagawa nitong maikubliang kung sino'ng nasa...
52:54.3
sa loob ng paresukat na iyon.
52:57.6
Tingin ko, hindi lang basta bato yun eh.
53:00.5
May nilagay pang iba si Tio Obet maliban doon.
53:05.9
Marami kaming napag-usapan.
53:08.4
Hanggang sa tinapit niya ako at sinabing huwag na daw gumalaw.
53:12.6
Tapos yung daliri niya ay nakaturo sa itaas namin.
53:17.6
Napalunok ako ng laway noon.
53:20.5
Alam kong dumating na ang aswang.
53:22.4
Marahan kong inangat ang paningin.
53:28.0
Nakita kong may taong nakapatong sa may sanga.
53:32.7
Nakatuwad ito tapos napakalikot ng ulo.
53:36.7
Yun bang parang ibon kung gumalaw ang ulo niya?
53:42.8
Pero dahil madilim ay hindi detalyado sa paningin ko ang kanyang itsura.
53:49.6
Ilang segundo lang.
53:52.4
Naglikha ito ng tunog.
53:55.3
Para bang tuko na merong kasamang mahinang pagsitsit.
54:00.5
Hanggang sa may naaamoy na akong hindi maganda.
54:04.7
Katulad na katulad ng amoy ng daliri ni Tio.
54:11.1
Masahol pa sa dumi ng tao.
54:14.3
Itinakip ko na lamang ang damit ko sa ilong.
54:17.8
Ang Tio naman ay napakatahimik noon.
54:21.1
Pero naririnig ako.
54:22.3
At naririnig ko ang pag-alog ng tubig sa may balde.
54:26.1
Pagsipat ko kung anong ginagawa niya.
54:29.4
Nakita kong inuukay-ukay niya ng walisting-tingang tubig na yon.
54:34.4
Na parang nagtitimpla.
54:36.9
Habang nakatitig sa akin.
54:40.9
Natakot naman ako gawa nang nakikita ko ang mga mata ng Tio na waribay nanlilisik.
54:50.0
Nagulat na lamang ako nang mapansin kong,
54:53.3
Nasa gilid ko na ang tatlong alaga ni Tio.
54:57.5
Hindi na pusturang kambing ang mga yon.
55:01.3
Yun lang halimaw na nakita ko sa bahay.
55:05.7
Nakatingala din ang mga ito sa puno na waribay may inaantay.
55:10.7
Takot na takot ako noon.
55:13.1
Gusto ko na magreklamo.
55:15.8
Maliban kasi sa mga nila lang na nakikita ko eh.
55:19.2
Hindi ko na din halos maatim ang kagat ng langgam.
55:24.7
Hindi naman ako pwedeng kumalaw.
55:27.2
Gawa ng makakatakas
55:30.7
Hanggang sa walang ano-ano.
55:34.8
Kumapit ng patibong taso.
55:39.4
Ikaw muna'y humalo
55:42.2
Huwag mong titigilan, ha?
55:44.8
Mahinang mong kahi
55:46.0
sa akin ni Tio Ovet.
55:48.3
Hindi na ako nagsalita.
55:49.7
Gagad akong umusog
55:53.1
at tumuntong sa ugat.
55:56.4
Ako na ang nagsasagawa
55:57.7
ng paghalo-halo doon sa tubig sa balde.
56:02.4
kung para saan yun.
56:04.9
Pinagpatuloy ko lamang ito.
56:08.4
ay nakaiwas na ako sa mga langgam.
56:12.8
Dito na tumayo si Tio Ovet.
56:15.8
Kalmado lamang itong
56:16.9
naglalakad pabalik ng bahay.
56:19.7
Hanggang sa narinig kong
56:21.6
tila naguusap ang mga alaga
56:26.0
Para itong mga tao
56:27.0
at naiintindihan ko pa
56:28.9
ang mga kataga nila.
56:33.9
bakit tumanod dinaan pa
56:35.2
ni Tio sa ganoong paraan
56:36.6
ang paghuli sa aswang na yon?
56:39.6
E naroroon naman umano sila
56:41.1
na pwedeng patay nito ng agaran.
56:44.5
Ayon naman kay Dago,
56:46.5
maaaring ipinapakita
56:48.0
lamang niya sa akin
56:49.1
kung papano ang mga lokal
56:51.1
na pamamaraan niya.
56:53.5
Hayaan na lamang umano.
56:57.5
Baka siguro akala ni Ovet
56:59.2
na yung batang yan ang napili natin.
57:01.7
Duwag naman yan eh.
57:03.7
Ikaw kasi Aram ang kulit mo.
57:05.8
Hindi pa napapanahon para pumili.
57:08.6
Parang hindi mo naman gusto si Ovet.
57:12.9
Bakit gusto mo na ba siyang mamatay?
57:15.4
Wika naman ni Hosonon.
57:17.9
Doon ko na nalaman na hindi mo
57:19.0
hindi pa pala sigurado na ako
57:20.5
ang magiging tagapaghalili sa mga nilalangat.
57:24.2
Tama naman si Hoson.
57:26.0
Masyado pang bata si Tio
57:27.3
para magkaroon ng kapalit noon.
57:30.8
Magpaganon pa man.
57:32.8
Yung pagkatakot ko
57:34.1
ay napalitan ng pagkamangha.
57:37.8
Akalain mo ba namang
57:38.7
nagsasalita pala ang mga ito?
57:41.8
Gusto ko sana noong sumabat
57:43.4
kaso pinili kong manahimik na lamang.
57:46.4
Baka magalit pa sa akin.
57:49.0
Maya-maya pa ay nakikita ko na
57:51.9
ang Tio na paparating.
57:54.6
May bitbit na sulo
57:55.7
at mula ito sa mga kahoy
57:57.4
na sinilaban ni Tiroberto.
58:00.9
Itinaas niya ang kahoy
58:02.1
at doon ay tinamaan
58:04.2
ng liwanag ang aswang.
58:07.6
Naglikha ng kakaibang angil
58:09.5
ang nilalang na yon.
58:13.6
Ngaw-ngaw ng ngaw-ngaw.
58:17.3
Baka iniisip mong makakatakas ka.
58:21.0
Sutil ka rin animal ka eh no?
58:23.4
Kung hindi naghudyat sa akin
58:25.5
hindi kita mauhuli.
58:28.5
Matagal na kitang minamatsagaan.
58:34.6
Sumagot naman ang nilalang.
58:36.7
Pero gasgas na parang
58:38.3
naipit na aso ang tinig nito.
58:41.3
Ang sabi ng nilalang
58:42.9
ay pakawalan o mano siya.
58:45.5
Nagtataka naman ako
58:46.6
kung bakit manalang
58:47.3
ay katagang pinakawalan nito
58:49.3
samantalang hindi pa naman ito
58:51.7
nahuhuli ni Tio Ovet.
58:55.4
Hanggang sa sinabi ni Tio
58:57.0
na huwag akong titigil
59:00.4
Hanggat hindi niya sinabi.
59:04.0
Nakatali na umano siya
59:05.8
at kapag tumigil ako
59:08.6
ang nilalang na yon.
59:12.6
Kagat kong naintindihan
59:15.4
sa walistinting na inukay
59:17.5
nahuli ang nilalang na ito.
59:20.9
Pero malaking katanungan
59:22.6
sa akin kung papano
59:26.2
Bagamat binabagabag
59:28.0
minabuti ko na munang
59:30.0
ipagliban ang pagtatanong.
59:33.7
Nagpatuloy lamang ako
59:36.8
Hanggang sa nagsiga
59:38.6
sa tapat mismo ng puno
59:40.1
kung saan nakadapo
59:43.4
Tapos ay may nilagay dito
59:46.9
Katulad na katulad
59:48.2
doon sa nilagay niya
59:50.2
sa bahay nila Roberto.
59:54.9
Sumambulag ulit sa akin
59:57.1
sa baho ng aswang.
59:59.8
Naihilo na ako noon
60:00.9
at halos hindi ko na
60:02.8
nakaya na ng amoy.
60:06.9
pagtulo ng luha ko na
60:08.4
parabang naghihiwa ako
60:10.6
ng sangkatutak na sibuyas.
60:13.9
Napapabitaw na lamang
60:15.4
ng mabigat na salita.
60:20.2
ang isinasagawang pag-ukay.
60:24.0
Hanggang sa nagsisisigaw
60:26.0
sa itaas ng puno noon.
60:35.1
Ilang segundo lang
60:44.1
at kaagad tumayo noon.
60:53.8
mula sa may itaas.
60:56.7
Gumapanggapang pa yun
60:58.1
na tila hinang-hina
61:02.3
Para lang itong tao
61:07.8
gawa ng tinatamaan
61:11.1
Pero nang mapagawi
61:12.4
ang muka ng nilalang.
61:19.2
Nakaumbok ang noo.
61:21.0
Makapalang kilay.
61:23.2
Tapos napakalapad
61:27.1
ay parang sa baboy
61:46.9
Sa pagkakataong ito
61:54.4
sa kanilang nakikita.
62:02.2
Tapos ay tinalian
62:03.6
ang mga kamay nito
62:12.4
ng mga sandaling yun.
62:17.7
Natataranta na ako nun.
62:20.6
Sumunod na lamang
62:23.0
nang mailapag niya
62:28.4
Doon ko na nakita
62:29.5
ang kabuang itsura nun.
62:32.8
Bukod sa balahibo
62:37.5
hanggang hita niya.
62:41.1
ay natatabunan din
62:46.9
naman magkawariwari
62:53.2
habang si Roberto
62:58.3
ng pagtagangaswang.
63:01.2
Huwag mong gagawin
63:17.9
Huwag kang magpanggap
63:19.7
nakikiramdam ka lang
63:26.0
natin yung binti nito.
63:28.3
Huwika ni Tio Ovet.
63:30.9
Nagsalita na lamang
63:31.9
bigla ang aswang noon.
63:40.9
patayin na lamang
63:48.6
at hindi niya gusto
63:50.4
ang maging da nito.
63:52.7
Kapag sinusumpong
63:54.6
madikta ng sarili.
63:57.3
Umiiyak ang nila lang
63:58.5
hanggang sa nabanggit nito
64:01.6
nga rin siyang pamilya.
64:06.3
Di ba may pamilya?
64:09.0
pakakawalan kita.
64:19.0
markado na kita ngayon.
64:21.9
Alam mo na siguro
64:22.4
ang ibig sabihin nun.
64:27.7
Para maklaro natin.
64:29.8
Tanong ni Tio Obet
64:34.9
kapag minarkahan daw
64:38.8
kung saan siya nakatira
64:40.0
at saan ito pupunta.
64:45.2
ang mga ginagawa niya
64:56.1
Asigurado po ba kayo dyan?
64:58.2
Tanong naman ni Roberto.
65:00.9
Narinig mo naman ako di ba?
65:03.3
Wag mong pakawalan.
65:04.8
Hanggang sa umaga
65:06.4
kayo'y maglibing ha?
65:09.3
Banat naman ng Tio nun.
65:11.7
Napapailing na lamang
65:15.1
napapailing na lamang din.
65:17.2
Baka kasi gumanti
65:20.7
kung kay Tio lang.
65:23.0
kapag dinamay kami?
65:25.6
Pero mariing sinabi
65:28.0
na may isang salita
65:30.6
Lalo na ang katulad
65:38.6
sa oras na malaman
65:41.7
kung saan ito nakatira.
65:44.4
Hindi naman pwedeng
65:47.2
kung saan pupunta yon.
65:50.3
Pinakawala ng aswang.
65:53.2
ang pagkawala din
65:57.1
sa normal na muka.
66:00.0
Patpating tao pala ito.
66:08.4
at sinabing hindi na siya
66:09.6
muli pang manggagambala.
66:14.1
dadalin daw ni Roldan
66:15.2
ang kanyang mga anak
66:19.2
ang pagiging aswang
66:26.7
Umalis na ang aswang
66:34.9
Pero bago mangyari yon,
66:37.5
may pag-uusap muna
66:38.5
si Roberto at Tio.
66:41.6
bantayan sa pagbubuntis
66:42.8
at pangontras sa paligid.
66:45.5
Hindi lamang kasi
66:46.2
aswang ang maaaring
66:47.1
humamak sa isang buntis.
66:50.0
na hindi nakikita
66:51.1
ng normal na tao.
66:54.8
Ilang araw mula noon,
66:57.3
napagdesisyonan kong umuwi.
67:00.1
Hindi ako nakatagal,
67:02.4
lalo na at laging
67:03.2
sinasabi sa akin ni Tio
67:07.7
Mas nanaisin ko pa sigurong
67:09.0
mamatay kesa naman
67:09.9
magkaroon ng alagang kartok.
67:12.7
Maliban pa diyan,
67:14.3
hindi ka din makakapili
67:17.8
maski pag-aasawa,
67:19.6
pipiliin ng nila lang
67:20.6
kung sino makakasama mo
67:23.7
Ang masakla pa dyan,
67:25.4
pati ang pagiging anak mo,
67:30.5
walang paalam akong umalis.
67:32.9
Hindi na ako bumalik pa.
67:35.3
Dinalaw naman ako
67:37.8
Hatid ang balitang
67:38.7
na buntis ang kanyang asawa
67:44.3
Naging masaya ako
67:47.8
para sa sarili ko.
67:50.1
Nasabi kasi ng Tio
67:51.2
na kahit anong gawin ko,
67:53.0
hindi ako makakatanggi
67:54.3
kung ako na ang pipiliin.
68:03.3
at ang anak niyong babae
68:07.5
Ito na ang sumunod.
68:09.7
Pero hindi na ako pumunta
68:12.5
Nagkaroon ako ng phobia.
68:14.9
Pero alam niyo ba
68:16.8
ng interes na maging bihasa.
68:20.5
ay may karunungan ako.
68:22.6
Ito na rin ay dahil
68:23.5
sa mga katanungan
68:24.5
kung bakit nakakagawa
68:27.0
ng mga kakaibang pamamaraan.
68:30.1
Nalaman ko ang patungkol
68:31.1
sa walis na inihahalo
68:34.4
Lihiti mo ang pamamaraan
68:36.1
may kasamang orasyon.
68:39.8
Hinga lang talaga,
68:41.6
itong si Tio Obet,
68:43.4
walang ura-orasyon eh.
68:44.5
Lahat kasi ng abilidad niya
68:47.3
galing sa tatlong kambing na
68:50.2
mga inkantong kong tawagin
