Bagong Paraan Para Ibaba ang Creatinine. - By Doc Willie Ong (Internist and Cardiologist)
00:30.0
Unahin ko lang, siyempre pag problema sa creatinine at kidney
00:35.0
kailangan ang mag-de-decide ang nephrologist ninyo.
00:39.0
Ang kidney doctor ninyo, kailangan pupunta kayo, nephrologist.
00:43.0
Itong mga ituturo kong gamot mamaya, guide lang yun.
00:47.0
Pero yung nephrologist nyo lang ang kaya magbigay ng tamang gamot
00:51.0
kasi masyado maselan.
00:53.0
Mahirap siya, may stage 1 hanggang stage 5.
00:56.0
Kanya-kanyang stage.
00:58.0
Minsan pwede, minsan di pwede.
01:00.0
Yung akin, guide lang po.
01:03.0
Nephrologist pa rin, pupunta.
01:05.0
Wala pong ibang lusot eh.
01:07.0
Pero at least maintindihan nyo ano yung nangyayari.
01:10.0
Pag tumaas ang creatinine, maraming dahilan.
01:14.0
Pwedeng may sira yung kidneys.
01:16.0
Yun ang pinaka-common.
01:17.0
Nasira ang kidneys dahil madalas sa diabetes, hindi ginamot.
01:22.0
Dahil sa high blood o dahil may kidney stones, minsan pwede rin yun.
01:29.0
Meron din pagkakataon nasisira yung kidneys na dehydrate.
01:32.0
Pero medyo bihira.
01:34.0
Meron naman nasira yung kidneys dahil sa pain reliever.
01:39.0
Iba sinasabi ko sa inyo, iingat tayo sa mga mepenamic acid at iba pang pain reliever.
01:44.0
Nangyayari din yun, although hindi ganoon ka-common.
01:47.0
So ang creatinine, waste product yan ang katawan natin.
01:53.0
Yung kidneys yan ang nagpifilter ng creatinine.
01:56.0
So pag nasira kidneys natin, mag-iipo ng creatinine sa dugo.
02:02.0
Ito ang normal creatinine level.
02:05.0
Sa lalaki, sa babae, mga ganyan.
02:07.0
On the average, 0.6 to 1.2.
02:11.0
Sa lalaki, milligrams per dl, 0.5 to 1.1.
02:15.0
So mga ganyan, 1.2 to 1.1.
02:17.0
Pag tumaas dito sa number na ito, umabot na mga 1.5.
02:22.0
Ganoon, kabado na tayo mataas na yun.
02:25.0
O dapat mga 1.1, gusto nga natin mas mababa pa.
02:30.0
So minsan kasi, pag tumaas po yan, mahirap na ibaba.
02:34.0
Parang stage yun eh.
02:35.0
Pag nag 1.5 na siya, mahirap na ibaba sa 1.
02:39.0
Pag umabot na siya ng 2 o 2.5, mahirap na siya ibaba sa 2.
02:45.0
Pag umabot na siya ng 3, mahirap na siya ibaba.
02:48.0
Para siya hagda ng pataas ng pataas.
02:51.0
Kaya gusto natin, mababa lang siya. Tuturo natin.
02:54.0
Ito yung mga basic technique mamaya tuturo ko.
02:57.0
Tubig, sapat na tulog, iwas sa sobrang exercise.
03:02.0
Isa-isahin natin.
03:04.0
So yan ang mga possible causes.
03:06.0
Kidney disease, heart disease, sobrang exercise.
03:10.0
Pwede rin mag-kidney failure.
03:12.0
Yung mga sobrang jogging na malalayo.
03:15.0
Mga running sa init ng araw.
03:20.0
Yung nabubugbog sa hazing.
03:23.0
Nasisira din yung kidneys.
03:25.0
Kasi po, pag binubugbog yung muscle,
03:27.0
nadudurog yung muscle.
03:29.0
Yung muscle, protein yun.
03:31.0
So pag protein, sobrang dami.
03:33.0
Nadurog yung muscle.
03:34.0
Ayaw lumabas sa kidneys.
03:35.0
Masisira kidneys.
03:36.0
Ayaw ng kidneys na maraming protein.
03:39.0
Protein sa karne masyado marami.
03:42.0
Protein dahil nadurog yung muscle.
03:44.0
Kakabugbog sa bugbog man o sa exercise.
03:49.0
Kasi nabubugbog din yung muscle.
03:52.0
Actually, sa massage, safe naman.
03:55.0
Pero ako, nag-iingat ako.
03:56.0
Pag nagmamassage ako, lalo na pag nag-hard massage.
04:00.0
Pag hard massage kasi,
04:03.0
pwede masira din yung mga muscle.
04:07.0
Symptoms ng kidney disease.
04:09.0
Siyempre, may naumihi,
04:17.0
Main stage ng kidney disease.
04:22.0
Pag stage 1, medyo baka normal kreatinin o medyo tumataas na.
04:28.0
Stage 2, stage 3, mas mataas pa yung kreatinin.
04:32.0
Stage 4, halos papunta na sa dialysis.
04:35.0
Mataas na kreatinin yan.
04:37.0
At may stage 5 pa.
04:38.0
Actually, may ibang test pa ginagawa yung doktor.
04:41.0
Tayo lang, para shortcut, kreatinin na lang basis natin.
04:45.0
Tumataas ang kreatinin, depende sa stage.
04:48.0
So, pag umpisa ka pa lang,
04:50.0
siyempre, ganito tayo.
04:52.0
Mga no smoking, no alcohol, healthy pagkain.
04:58.0
Pag stage 2, stage 3, ayusin na gamot sa high blood, sa diabetes.
05:03.0
Stage 4, stage 5, ayan, dialysis na siya.
05:06.0
Nagpro-progress kasi siya.
05:08.0
Gusto natin mabagal.
05:09.0
O baka possible, bale mo, bumaba pa konti.
05:15.0
So, depende sa stage ng kidney,
05:18.0
yun din ang pwede at bawal kainin.
05:22.0
Ito yung medyo complicated dyan.
05:25.0
Number 1, tubig pa rin talaga.
05:27.0
Healthy, hindi healthy, bawal dehydrated.
05:30.0
Kailangan maraming tubig iinumin natin.
05:32.0
Minimum 8 glasses of water.
05:34.0
Pag yung mga stage 1, stage 2,
05:37.0
o yung misa nga stage 2, stage 3,
05:40.0
depende sa kidney doktor niya, papainumin ka at least 3 litro.
05:44.0
Ideal, mga 3 liters.
05:46.0
12 glasses of water.
05:47.0
In a day, ihi ng ihi, inom ng inom,
05:50.0
para hindi tumakas ang creatinine.
05:52.0
Ayan ang isang strategy.
05:54.0
Pero doktor niya magsasabi.
05:56.0
Tulog, kailangan sapat.
05:58.0
Pagpuyat, hindi rin maganda.
06:01.0
Sobra exercise, ingat din.
06:04.0
Sobrang pagod, nahihirapan ng kidneys.
06:07.0
Baka madurog din yung mga muscle natin.
06:11.0
Tapos itong mga pagkain, tanong niyo sa doktor niyo.
06:14.0
Pero bibigyan ko lang kayo ng guideline.
06:16.0
Basically, yung bawas alat.
06:19.0
Lahat naman dapat bawas alat eh.
06:21.0
Obvious yun, bawas alat.
06:23.0
Ngayon, bawas alat, lahat pwede bawas alat.
06:27.0
Bawas protina, halos lahat din pwedeng bawas protina.
06:32.0
Pag mataas creatinine, bawas alat, bawas protein.
06:35.0
Protein, yung karne, mas konti.
06:38.0
Kung pork chop, maliit lang.
06:41.0
Hindi pwede yung steak na napakarami.
06:44.0
Ang pwede rin, good.
06:45.0
Ang pwede rin, gulay,
06:47.0
prutas, isda, mas okay yun.
06:51.0
Vegetable protein.
06:54.0
Pagdating dito sa dalawa, depende.
06:57.0
Ito yung may issue eh.
06:59.0
Potassium and phosphorus.
07:02.0
Mamaya, explain ko sa inyo.
07:04.0
Pag malala na kasi yung kidney disease,
07:07.0
yung papunta na sa dialysis,
07:09.0
let's say, stage 4, stage 5 na.
07:12.0
Pag umabot na stage 4,
07:16.0
talagang medyo sirang-sira na yung kidneys,
07:20.0
hindi na rin malabas ang potassium and phosphorus.
07:25.0
So, pag umabot stage 4, nakita sa blood test, tumataas ito.
07:30.0
Marami ng mga healthy foods na may potassium o may phosphorus na bawas na rin.
07:37.0
Pero basically, kung sa normal na tao, pwede ito lahat.
07:41.0
Ang maganda nga ay maraming potassium eh.
07:43.0
Okay naman yan eh.
07:44.0
Di ba tinuturo ko sa inyo?
07:47.0
Kaya lang yun na nga,
07:48.0
pag sirang-sira na yung kidneys, iba nang usapan yan.
07:52.0
Kailangan low salt para bumaba blood pressure, hindi magmanas.
07:56.0
For everyone yan.
07:58.0
High protein for everyone.
08:00.0
Ayan, ang bawal malalaki yung karne.
08:02.0
Pag maraming karne, parang napapagod ang kidneys.
08:06.0
Nahihirapan siya.
08:08.0
Tsaka maraming protein, mas tumataas yung creatinine.
08:10.0
Tingnan nyo, baguhin nyo lang yung diet nyo.
08:14.0
Tanggalin lang ito, bawasan.
08:16.0
Tanggalin lang ito, baka bumaba creatinine yung bigla.
08:20.0
Pag nag-vegetarian kayo, kung gusto nyo vegetarian diet,
08:25.0
tagdagan nyo lang ng vitamin B12, konting vitamins lang.
08:29.0
Paalam nyo sa doktor nyo, baka biglang bumaba creatinine nyo.
08:34.0
Merong ganyan, healthy lang.
08:36.0
Lemon lang, orange lang.
08:39.0
Pag talagang bawas mantika,
08:42.0
kaya may mga doktors nire-recommend vegetarian diet.
08:47.0
Pero kung gusto nyo, konting karne, konting isda, pwede rin naman.
08:52.0
Plant-based food, ito yung sinasabi natin.
08:55.0
Vitamin C rich, hindi bawal yan.
08:57.0
Baka makatulong yan, baka bumaba creatinine nyo.
09:01.0
Pag pumayat konti, biglang ayusin nyo pagkain nyo.
09:05.0
Bawasan chichiria.
09:07.0
Bawasan yung mga alat.
09:11.0
Tamang isda, konting protein, maraming gulay.
09:15.0
Basahin yung label kung masyado maalat o matataba.
09:22.0
Phosphorus at potassium.
09:24.0
Like itong potassium, healthy ang potassium eh.
09:27.0
Potassium, saging, patatas, gulay, lahat yan healthy.
09:32.0
Pero yung nga sinasabi ko,
09:34.0
para lang doon sa grupong stage 3, stage 4,
09:35.0
na mataas na talaga ang creatinine, tumataas ang potassium,
09:40.0
pinabawasan na rin siya.
09:44.0
Pati phosphorus din.
09:45.0
Pag tumaas na rin ito, bawas na rin.
09:48.0
Phosphorus, mga soft drinks eh.
09:49.0
Ayaw naman natin yung soft drinks eh.
09:51.0
Dark colored soft drinks, mga karne, mga processed meat,
09:55.0
keso, gatas, chocolate, meron din mga phosphorus eh.
10:03.0
Ito talaga naman nililimit eh.
10:05.0
Dark colored soda.
10:06.0
Iwas tubig na lang tayo eh.
10:08.0
Lahat ng junk food, maalat eh.
10:10.0
Pickles, olives, maalat eh.
10:13.0
Dairy products, actually healthy naman dapat.
10:16.0
Pero yun na nga, pag malala, paalam nyo muna sa doktor nyo.
10:19.0
Processed meat, mga karne, bawas lang.
10:23.0
Herbal supplements at vitamins, paalam nyo muna sa doktor nyo.
10:27.0
Pag mataas ang creatinine, huwag na basta-basta iinom ng vitamins at supplements.
10:34.0
Matataba, iniiwasan din.
10:36.0
Herbal tea, walang pag-aaral, pero wala namang masama.
10:40.0
Cha'a, chamomile tea.
10:43.0
Hindi masama, baka mabuti.
10:46.0
Tubig pa rin naman ito kung tinatamad kayo sa tubig lang.
10:50.0
Yung mga may creatine supplements, ito yung mga bodybuilder.
10:54.0
Actually, sa healthy na tao, wala naman dapat problema uminom ng ganito.
11:01.0
Pampalaki ng muscle.
11:02.0
Sa healthy na tao.
11:03.0
Pero pag tumataas na ang creatinine nyo, may problema na kayo sa creatinine.
11:08.0
Mas maganda, huwag na lang.
11:10.0
Nakakataas rin ito ng creatinine.
11:12.0
Protein kasi siya.
11:13.0
Yung mga protein shake, protein bar, protein drink.
11:18.0
Yung mga high protein.
11:20.0
Yung iba gusto pa mag-high protein ngayon.
11:23.0
Hindi na kumakain ng kanin.
11:26.0
Puro Korean barbecue.
11:28.0
Puro all you can eat.
11:29.0
Bawal po lahat yun.
11:31.0
Mataas na ang creatinine, bawal.
11:33.0
Gusto ng fried chicken, fast food, tatlong peraso, apat na peraso, maraming gravy, bawal na.
11:41.0
Kasi pataas na yung isang peraso.
11:45.0
Tsaka lutong bahay lang.
11:47.0
Kasi ang fast food, fried chicken, hindi nyo lang alam, sobra-sobra alat.
11:52.0
Yung breadings niya, aabot kayo ng 1,000 milligrams of salt.
11:57.0
1,000 milligrams of salt.
11:59.0
Ang fast food, fried chicken na gusto natin.
12:02.0
One piece chicken and rice.
12:04.0
Pero yung fried chicken natin sa bahay, tayo lang nagluto.
12:08.0
Konting-konti lang ang salt.
12:10.0
Baka 100 milligrams lang of salt.
12:12.0
So, 10% lang yung asin ng lutong fried chicken sa bahay.
12:17.0
Mas 10 times more asin basta sa fast food.
12:22.0
Antibiotic painkiller, paalam muna sa doktor.
12:26.0
May antibiotic na medyo ingat.
12:29.0
Sa kidneys, lalo na yung pain reliever.
12:31.0
Sinasabi ko sa inyo, may phenolic acid at iba pang ibuprofen.
12:36.0
Kahit aspirin, paalam nyo muna.
12:38.0
Kasi pwede makasira ng kidneys.
12:41.0
Gamot sa diabetes, kailangan nyo inumin.
12:44.0
Katulad nito, ito yung isang gamot.
12:46.0
Repaglinide. Marami namang gamot.
12:49.0
Paalam kayo sa diabetes specialist, endocrinologist, pati sa nephrologist nyo.
12:54.0
Kung mataas ang sugar, lalong masisira ang kidneys.
12:58.0
Gusto mo, control blood sugar.
13:00.0
Pag control blood sugar, mas di tataas ang kidney disease.
13:06.0
Kasi nga, number one cause ng kidney failure at dialysis ay ito.
13:12.0
Diabetes ang number one cause.
13:14.0
Number two cause ng kidney failure sa Pilipinas, high blood.
13:18.0
Kaya may mga gamot sa high blood.
13:21.0
Nakakatulong itong mga ACE inhibitor na may prill.
13:24.0
Enalapril, captopril, lisinopril.
13:27.0
Benazepril, lahat yan.
13:30.0
May tulong na sa high blood, may tulong din sa kidneys.
13:33.0
Pero, doktor nyo lang magbibigay.
13:36.0
Pwede ito pang stage one, stage two kidney disease.
13:40.0
Pag stage three, stage four, timplahan na.
13:44.0
So, maselan ito eh.
13:48.0
Pwede rin itong mga Sartan, Losartan, Valsartan.
13:51.0
Choose one dito eh. Pero doktor nyo magbibigay.
13:54.0
Pwede makatulong sa kidneys.
13:56.0
Pwede makababa ng creatinine.
13:59.0
Meron mga pampataas ng dugo.
14:03.0
Pag may sira na kidneys.
14:05.0
Meron din binibigay ng ganitong gamot ang nephrologist nyo.
14:10.0
Pero nephrologist nyo nalang magbibigay.
14:12.0
Kasi nga, low protein diet.
14:14.0
Merong isang ketoanalog na binibigay nila.
14:18.0
Ayon sa pag-aaral, mas nadidelay ang dialysis.
14:22.0
Mas gumaganda ang blood pressure.
14:24.0
Mas happy ang kidney.
14:26.0
Less oxidative stress.
14:28.0
Doktor na nagbibigay nito. Hindi po ako.
14:31.0
Tanungin nyo. Ano ba itong ketoanalog?
14:34.0
I'm sure baka nire-resetahan kayo.
14:36.0
So ito yung mga binibigay.
14:39.0
Pinapakita ko lang. Hindi nyo pwede inumin.
14:41.0
Lahat nyo may reseta.
14:43.0
ACE inhibitors. Yung mga may pril.
14:47.0
Captopril. Yung mga Sartan.
14:49.0
Losartan, Valsartan. Paalam nyo muna sa doktor.
14:51.0
Cholesterol medicines.
14:53.0
Depende kung mataas cholesterol.
14:55.0
Pampaihi. Depende ito sa doktor nyo.
14:58.0
Erythropoietin. Pampataas ng...
15:01.0
Ito yung mahal na injection.
15:04.0
Sodium bicarbonate.
15:06.0
Pang acid-base balance.
15:08.0
Pero doktor lang magbibigay nito.
15:10.0
Para sa diabetes. Yung mga gamot sa diabetes.
15:13.0
Either insulin or tableta. May tulong po yan.
15:16.0
Basta doktor nyo magbibigay.
15:18.0
Pinapakita ko lang.
15:19.0
At syempre, pag end stage.
15:23.0
Marami namang mahaba ang buhay sa dialysis.
15:26.0
Mas maganda pa. Kidney transplant.
15:28.0
Pero yun ang pang-ending talaga.
15:31.0
Marami namang mahaba ang buhay sa kidney transplant.
15:33.0
Sa dialysis pwede rin.
15:35.0
Kaya lang, mas maganda pa rin yung kidney transplant.
15:38.0
Nephrologist pupuntahan ninyo.
15:41.0
Lower creatinine.
15:44.0
Tigil sigarilyo. Tigil alak.
15:47.0
Yung mga chicheria natin.
15:49.0
Pag pumunta ko sa supermarket. Ilang linya. Puro chicheria.
15:52.0
Yung asin talaga.
15:54.0
Low salt. Bawa sa salt.
15:56.0
Kunti lang kainin.
15:57.0
Huwag magpapataba.
15:58.0
Huwag ma-high blood.
16:00.0
Huwag mag-control diabetes.
16:02.0
Iwas sa pain relievers.
16:04.0
Over the counter.
16:07.0
Lalo na pag mainit ng panahon.
16:09.0
Ako sa hapon, parang nade-dehydrate ako.
16:12.0
Control diabetes and maintain healthy weight.
16:14.0
Sana po nakatulong ito.
16:16.0
Para sa mataas ang creatinine.
16:18.0
Punta tayo sa nephrologist nyo.
16:20.0
Siya ang masusunod.
16:21.0
Yung akin ay guide lang po.
16:23.0
Para maintindihan nyo yung binibigay na gamot.
16:25.0
At may guide kayo sa mga pwedeng kainin at bawal kainin.
