00:49.3
na ang pagtaas ng temperatura sa buong mundo
00:52.3
at ang paglamig ng karagatan malapit sa Pilipinas
00:55.3
ay ang nagdudulot ng tinaguriang Super El Niño
00:59.5
Mayroong mga naniniwala at marami din namang naghihinala
01:25.3
Ang pagdating ng El Niño sa Pilipinas
01:37.5
Noong isang taon inulat at inanunsyo ang pagdating ng El Niño
01:41.2
upang makapaghanda ang taong bayan
01:43.6
Marami ang duminig sa babala
01:45.8
pero may lang nagwalang bahala
01:48.4
Buwan ng Mayo taong 2024
01:51.2
at mababalitaan ang mga nagaganap na may ugnahay sa sobrang init ngayon
01:55.0
at mayroong mga nagdating ng El Niño sa Pilipinas
01:55.3
sa kanang bahagi ng Asia
01:56.8
Sinabi sa Al Jazeera
01:58.9
na ang rekord na sobrang init na madadama ngayon sa Southeast Asia
02:02.9
kung saan maraming eskwelahan ang naapektuhan
02:06.3
Pati nga sa New York Times
02:08.4
kumalat na rin ang nangyayari sa Pilipinas
02:10.7
na ilang paaralan sa bansa ang pinasara
02:13.1
Buong Pilipinas ang nakararanas ng sobrang init
02:16.5
na maaaring maging delikado para sa mga paaralang walang sapat na air conditioning
02:22.7
Isa din sa mga talagang apektado nito
02:26.2
Ayon sa Strait Times noong 25 ng Abril
02:29.7
na apektado ang maraming lupaing gamit sa sakahan
02:32.7
dahil sa tagtuyot at heatwave sa bansa
02:39.1
nangunguluntoy ang mga ani sa sakahan
02:41.5
dahil halos walang ulan mula pa noong isang taon
02:44.8
Isa raw ito sa pinakamalalang tagtuyot
02:47.3
sa loob ng maraming dekada
02:49.0
Yung ibang magsasaka ay gusto na rin sumuko
02:52.0
dahil ilang bilyong piso na halaga
02:53.9
ang nalulugi sa kanilang mga sakahan
02:55.2
May ilan na halos ipamigay na lamang ang mga ani
02:58.9
dahil sa hindi mapakinabangan ng mga prutas at gulay
03:02.0
Hanggang ngayon, hindi masabi kung hanggang kailan tatagal ang tagtuyot
03:06.8
Binanggit ng Department of Energy noong isang linggo
03:13.0
na inaasahan nilang madadagdaga ng 4000 megawatts
03:17.0
ang kuryente ngayong taginit
03:18.8
Magandang balita para sa lahat
03:21.1
pero sana ay maramdaman ito ng mga nagihirap
03:25.2
at ipinahayag ng DOE
03:27.2
na sapat ang kuryente para sa mga buwan ng Mayo at Hunyo
03:30.2
Kasagsagan ng taginit
03:32.2
Posible pa rin magkaroon ng Yellow at Red Alert
03:35.2
Bagamat nakaranas ng saglit na Agua de Mayo ang ilang bahagi ng bansa
03:40.2
Katulad ng Quezon City at Davao
03:42.2
Hindi ito magpapalamig sa matinding init na dulot ng El Niño
03:46.2
Ang madali ang pagulan ay paramdam lang ng laninya
03:50.2
At ang masaklapay, magdudulot ito ng humidity
03:53.8
o malagkit na pagpapawis sa katawan
03:55.8
Base sa Climate Knowledge
03:58.8
na mula pa noong 1900s hanggang 2022
04:02.8
makikita ang talagang pagtaas ng temperatura sa Pilipinas
04:06.8
At syempre, may mga lungsod na mas mainit kumpara sa iba
04:09.8
At hindi lamang sa Pilipinas na gaganap ang pagtaas ng temperatura
04:13.8
sa buong mundo rin
04:15.8
Binalita pa nga sa Washington Post noong huling araw ng Abril
04:19.8
na nararanasan sa Manila ang pinaka-brutal na init ng araw at minig
04:23.8
ng gabi na nailagda
04:24.8
Araw ng Sabado at gabi ng Merkoles noong isang linggo
04:28.8
Ang tagtuyot at taginit na mararanasan ng ilang buwan
04:31.8
ay dulot ng malamig na tubig sa karagatan
04:34.8
Pero sabi ng iba na kung malamig ang tubig sa dagat
04:37.8
dapat ay malamig din ang panahon, hindi ba?
04:41.8
Ah, dyan sila nagkakamali
04:53.8
Bihira lamang ang nakakaalam kung paano nagaganap ang tinatawag na El Niño o Southern Oscillation
05:00.8
Kapag sinabing Oscillation, ito ay pabalik-balik o bumalik
05:05.8
Kaya ang El Niño ay ang pagbago sa direksyon ng hangin sa Pacific Ocean o yung karagatan sa kanan ng Pilipinas
05:12.8
Tinawag itong Southern Oscillation dahil sa south o sa ibaba ng ekweto nagkakaroon ng pagbabago
05:18.8
Kung pagmamasdan ang mapa ng daigdig
05:21.8
Sa Pacific Ocean ang ihip ng hangin ay nagmumula sa kanan, papunta sa kaliwa, papunta sa Pilipinas
05:28.8
Ito ay ang tinatawag nilang Trade Winds
05:31.8
Hangin mula sa South America na tumatawid sa karagatan ng Pacific tapos ay papunta ang Asia
05:37.8
Pero normal lang na papuntang kaliwa ang ihip ng hangin
05:42.8
Habang naglalakbay ang Trade Winds mula sa kanan
05:45.8
Kung nasaan ang mga bansa ng Brazil, Peru, Columbia at iba pa
05:49.8
Nagdadala nito ang mababaw na bahagi ng tubig na mainit dahil bilad sa araw
05:53.8
Papuntang kaliwa, papalapit sa mga bansa ng Australia, ng Indonesia at Pilipinas
05:58.8
At kapag mainit ang tubig sa karagatan, madaling mag-evaporate ang tubig sa ulap
06:03.8
At ang resulta ay ang pagulan
06:06.8
Ang mainit na tubig ng Pacific Ocean na dala ng Trade Winds papunta sa kaliwa ay nage-evaporate papunta sa ere
06:13.8
At ang ulap sa itas ay napupuno ng moisture na mula sa mainit na tubig
06:19.8
Kaya nagiging maitim ang ulap dahil puno ng tubig
06:23.8
Pagdating sa Pilipinas, ito ay bumubuhos
06:45.8
Bakit napakainit ngayon sa Pilipinas?
06:49.8
Ang salita ng isang kasalita ang mga ihip
06:58.8
Ang normal na daloy ng hangin sa Pacific ay mula sa kanan papuntang kaliwa
07:03.8
Karaniwang nakalagayan, sa karagatan, dahil sa ikot at sa hilig ng daingdig
07:07.8
Pero minsan, nag-iiba ang ihip neto
07:10.8
Nagkakaroon ng oscillation o nang babalik
07:13.8
Imbes na papuntang kaliwa ang Trade Winds, nagugulo ang ihip at sumasalunghat
07:17.8
Nangyayari ito isang beses sa ilang taon. Ito ang El Nino.
07:22.5
Kapag bumaligtad ang direksyon ng trade winds, doon naman sa karagatan ng South America umiinit ang tubig at nagkakaroon ng mga bagyo.
07:30.4
Kabaligtad na naman sa Pilipinas, lumalamig ang karagatan.
07:33.3
Ang hindi alam ng karamihan ay kapag malamig ang tubig sa karagatan, hindi umuulan. Kaya nagkakaroon ng tagtuyot.
07:41.8
Kapag malamig ang tubig, nagdudulot ito ng tinatawag nilang high pressure system.
07:48.8
Tinawag na high pressure dahil sa malakasang pwersa o ang hangin ay makapal, siksik at mabigat.
07:54.6
Matindi ang presyon, hindi ito makaangat. Palaging nasa ibaba lang. Dahil dito, natataklo ba ng init at hindi nakakasingaw.
08:04.1
Kaya isa sa mga risulta ay matinding taginit. Para ka bang nakakumot habang nilalagnat.
08:10.2
Yung ibang eksperto tinawag ito,
08:11.8
dahil sa bukod sa paglamig ng tubig malapit sa Pilipinas, ang mainit na tubig papuntang South America ay mukhang biglang nahati.
08:21.3
Sa madaling sabi, mas kumalat sa Pacific Ocean ang mainit na tubig at nakadagdag ito sa init ng buong daigdig.
08:30.3
Iyan ang dalawang pinakadahilan kung bakit ang init ngayon sa bansa ay record-breaking.
08:35.6
Sinabi sa Bloomberg noon lang isang linggo, ikatatlong punang Abril,
08:40.1
na sobra na sa isa na raang mga bayo,
08:41.8
kaya sa bansa ang nasa state of calamity dahil sa matinding tagtuyot.
08:46.4
Nananawaga ng pamahalaan sa mamamayan na mag-ingat upang hindi makaranas ng heat stroke.
08:52.6
Ayon sa Centers for Disease and Prevention o CDC,
08:56.6
ang heat stroke ay ang nagaganap sa katawan dahil sa sobrang init.
09:00.9
Nasisira ang mekanismo sa loob na nagre-regulate sa ating temperatura.
09:05.8
Kumbaga sa sasakyan, naubusan ito ng fluid at nag-overheat.
09:09.8
Kung ito ang mangyayari sa isa,
09:11.8
malilito ang pag-iisip.
09:13.9
Hindi makakapagsalita.
09:15.5
Minsan pa nga ay, pwedeng himatayin kung hindi maagapan.
09:20.0
Pati ang Greenpeace ay sumali na rin dahil sa nakababahalang sitwasyon sa Pilipinas.
09:25.3
Pagpasok lang ng buwan ng Mayo,
09:27.4
inulat sa Laicas News na nananawagan na ang Greenpeace na gumawa ng aksyon ng pamahalaan
09:33.0
laban sa record heat wave sa Pilipinas.
09:37.7
hinihiling ng samahan na pagtuunan ang pansinang agrikultura sa bansa.
09:41.8
At mga programa na humihikayat at tutulong sa mga magsasaka.
09:46.7
Katulad ng mga karagdagang irigasyon at maalawakang patubig.
09:50.9
Siyempre nga naman, napakahalaga ng pagkain sa panahon ng tagtuyot.
09:55.3
Pag-isipan din daw ang ibang pagkukuhanan ng kuryente,
09:58.3
bukod sa mga hydropower dams.
10:00.8
Dahil pag walang ulan, katulad ngayon,
10:03.4
nauubos ang tubig at walang nagpapaikot sa mga makinarya ng hydroelectric.
10:09.7
Ang panawaga ng Greenpeace ay,
10:11.8
para sa lahat ng mamamayan,
10:13.7
pero pinupuntirin ito ay ang gobyerno.
10:16.9
Ito ang panahon na kailangan ng mga Pilipino ang kanilang mga ibinuto
10:20.3
na magtrabaho para sa taong bayan.
10:22.8
Hindi ba't iyan ang kanilang sinumpahang pangako nang sinabi nila
10:26.7
na I do solemnly swear
10:28.9
that I will faithfully and consensually fulfill my duties
10:32.5
as President or Vice President of the Philippines,
10:36.7
preserve and defend its constitution,
10:39.2
execute its laws,
10:42.8
and consecrate myself to the service of the nation.
10:48.3
Kung iyan ang pangako ng dalawa sa pinakamataas na puwesto sa bansa,
10:52.2
tama lang na suno rin iyan ng lahat ng mga nakaupong politiko sa buong Pilipinas.
10:58.7
Anong aral ang mapupulot dito?
11:02.4
Walang makakataka sa sobrang init na dulot ng Super El Niño sa buong Asia.
11:08.1
Nararamdaman ang bawat Pilipino ang palso sa kanilang kalengkingan.
11:11.8
Sa ngayon, hindi sapat kung magtitiis lang ang mamamayan,
11:15.4
habang ang mga politiko ay nagpapasarap.
11:18.3
Kailangan ding ginang hinahing ng taong bayan na tulungan sila
11:21.8
at bigyang solusyon ng nakapapasong sikat ng araw.
11:25.2
Lalo na yung mga nagihirap na magsasaka na nagpapakain sa taong bayan.
11:29.8
Bago pa, mahuli ang lahat.
11:34.2
aaniin pa ang damo kung patay na ang kabayo.
11:39.2
Buksan mo ang iyong isip.
11:41.1
At haya ang lumalim pa ng lugusan ng iyong pangunawa
11:45.6
sa mga kasaysayang kapupulutan ng maraming araw.
11:52.9
katotohanan ng susi
11:54.7
sa tunay na kalayan.
12:11.1
Pagkakataon mo ang mga mga kasaysayang kapupulutan ng mga kasaysayang kapupulutan ng mga kasaysayang kapupulutan ng mga kasaysayang kapupulutan ng mga kasaysayang kapupulutan.
12:41.1
Eto ba dahil ito.
12:42.7
ito mga kasayayang kapupulante
12:53.1
Sinasabi ng Biro Umri
12:55.1
ng ating kitakusunod
13:10.4
pangunaw na ako na.
13:11.1
Thank you for watching!
13:41.1
Thank you for watching!
