00:39.8
Isang araw lang ay kinikita na ng isang taksidriver
00:43.5
ang sweldo ng isang doktor sa isang buwan.
00:47.6
Napakaraming doktor sa Cuba.
00:50.2
Tinatayang ito ay nasa mahigit 100,000
00:53.5
at karamihan sa kanila ay ine-export ng Cuba sa ibang bansan ng walang bayad.
00:59.4
Pinapalitan lamang nila ito ng oil at ibang resources.
01:03.8
May mga engineer din sa Cuba na naging barbero
01:07.2
at may mga architect na nagtitinda ng newspaper
01:11.0
dahil mas malaki pa ang kanilang kinikita dito.
01:14.5
Paano ba humantong sa ganitong sitwasyon ang Cuba?
01:18.2
Bakit napakaliit ng sweldo ng mga profesional?
01:21.8
Yan ang ating pag-uusapan ngayon.
01:30.5
Ang pagiging doktor ay isang dakilang profesyon.
01:33.8
Kaya naman, kahit sa ang panig ng mundo,
01:36.3
mas malaki ang sinasahod ng mga doktor
01:38.8
kumpara sa isang normal na manggagawa.
01:41.4
Ngunit ibahin nyo sa bansang Cuba
01:43.9
dahil ang mga doktor sa kanila ay halos barya lamang ang sinasahod.
01:48.6
Mas malaki pa ang kinikita ng isang taxi driver.
01:52.2
Ang buwan ng sweldo ng kanilang doktor
01:54.5
ay nasa 1,200 Cuban pesos
01:57.5
o humigit kumulang 2,900 Philippine pesos.
02:01.5
Ngunit ang taxi driver ay kumikita
02:04.0
ng nasa 1,400 Cuban pesos
02:07.0
o humigit kumulang 3,400 Philippine pesos
02:10.9
sa loob lamang ng isang araw.
02:13.3
At take note, matumal na kita pa ito.
02:16.1
So imagine nyo na lang kung gaano kalaki
02:19.2
ang kinikita ng isang taxi driver
02:21.4
kumpara sa isang doktor sa Cuba.
02:26.8
Ang ekonomiya ng Cuba ay tinatawag na
02:29.8
upside-down economy
02:31.5
kung saan ang trabahong konting skill lang ang kailangan
02:34.6
ay malaki ang sweldo
02:36.2
habang ang trabahong nangangailangan ng mataas na skill
02:39.8
ay nakakatanggap ng maliit na sweldo.
02:42.8
Upang maintindihan natin ang ekonomiya ng Cuba
02:46.0
ay balikan natin ang nakaraan.
02:49.1
Taong 1959, nung umakyat sa kapangyarihan
02:54.0
Nagtatag siya ng bagong komunistang gobyerno
02:57.0
na kasapi ng Soviet Union
02:59.0
at gumawa rin siya ng bagong konstitusyon.
03:02.0
Bahagi ng kanyang communist leadership
03:04.5
ay ang pag-aangkin sa mga pampublikong pag-aari sa Cuba.
03:08.4
Nabuwag ang private sector
03:10.6
at halos lahat ng mga kumpanya, factory, hospital
03:14.6
at kahit pakabahayan ay naging pag-aari ng gobyerno.
03:18.5
Ang gobyerno ang nagdidikta ng presyo ng mga bilihin
03:22.0
at sahod ng mga manggagawa.
03:24.0
Lahat ng mga doktor, nurse, engineer
03:27.0
at iba pang profesyon ay nagtatrabaho na para sa gobyerno.
03:31.0
Ang gobyerno din ang nagpapasya ng kanilang sasahurin buwan-buwan.
03:35.3
Noong una ay naitataguyod ng Cuba ang ganitong sistema
03:39.3
dahil tumatanggap ito ng ayuda at subsidies
03:42.4
mula sa Soviet Union.
03:44.0
Buwan-buwan ay mayroong natatanggap na konting rasyon
03:47.4
mula sa gobyerno ang mga residente
03:49.7
gaya ng mantika, asukal, bigas at iba pa.
03:53.4
Ngunit nang mabuwag ang Soviet Union,
03:56.2
unti-unting nalugmok ang ekonomiya ng bansa
03:59.6
hanggang sa nagkaroon ng malawakang food shortage
04:03.3
simula noong 90s.
04:04.9
Kaya naman, habang tumatagal,
04:06.9
ay paunti ng paunti ang natatanggap na rasyon ng mga residente
04:11.6
na apektuhan rin ang hanapbuhay ng mga mamamayan.
04:15.0
Sa kasalukuyan, ang average minimum wage sa Cuba
04:18.7
ay nasa 225 Cuban pesos kada buwan
04:22.1
o humigit kumulang 540 Philippine pesos lamang.
04:26.2
Malaki rin ang ibinaba ng sahod ng mga professionals
04:29.9
na nagtatrabaho sa gobyerno.
04:32.2
Ito ang dahilan kung bakit mas mababa ang kita ng doktor
04:36.0
kesa sa mga taxi driver.
04:37.9
Dahil ang mga taxi driver ay privado
04:40.6
at sila ang nagpapasya sa itsyacharge nila sa kanilang pasahero.
04:46.1
Samantala, ang doktor ay maliit lang ang ibinibigay na sahod ng gobyerno
04:51.0
dahil ang ekonomiya ay palala ng palala taon-taon.
04:55.2
Kaya naman, hindi na nakapagtataka kung bakit maraming mga professionals sa Cuba
05:00.4
ang naghahanap ng ibang pagkakakitaan.
05:03.2
Mayroong na buong informal market sa Cuba.
05:06.3
Dito nagtatrabaho ang mga professional na imiwan ang kanilang dating profesyon
05:11.3
na ilang taon nilang pinag-aralan para lamang kumita ng mas malaki.
05:16.0
Katulad na lamang ng isang lalaki na tinalikuran ang pagiging electrical engineer
05:21.0
upang maging barbero.
05:22.6
Mayroon ding architect na nagbibenta ng newspaper.
05:26.2
Mayroon ding mga doktor na mas piniling maging taxi driver
05:30.0
dahil mas malaki ang kikitain nila dito.
05:33.0
Malaki rin kasi ang kita ng taxi drivers dahil malakas ang kanilang turismo.
05:37.8
Pero sa kasamaang palad, nung dumating ang pandemia ay humina ang kita sa turismo.
05:43.2
Pero ang nakakapagtaka, sa kabila ng maliit na sweldo ay marami pa rin doktor ang Cuba.
05:50.2
Bago natin yan alamin, konting trivia lang.
05:53.1
Alam niyo bang napakaraming American classic cars sa Cuba?
05:57.0
Tinatayang meron silang 60,000 na mga makukulay na classic cars.
06:02.0
At isa ito sa dinadayo ng mga turista.
06:05.1
Karamihan sa mga kotshing ito ay ginagawa lamang nilang taksi.
06:09.4
Bet nyo rin ba ang mga kotshing ito?
06:11.7
Pakicomment po ng yes or no.
06:16.6
Nung umupo si Castro, naging prioridad niya ang healthcare at edukasyon.
06:21.7
Kaya naman, libre ito para sa mga mamamayan.
06:24.7
At napakaganda ng kanilang sistema dito.
06:27.6
Kaya naman, napakaraming magagaling na doktor sa Cuba.
06:31.3
Nasa mahigit 100,000 ang bilang ng kanilang doktor.
06:36.0
Isa kasi ang mga doktor sa pangunahing ine-export ng bansa.
06:40.1
Lalo na ngayong panahon ng pandemya, maraming bansa ang nagri-request sa mga Cuban doctors.
06:46.4
Tinatayang $11 billion kada taon ang kinikita nila sa pag-eexport ng doktor sa ibang bansa.
06:53.4
Mas malaki pa ang kita nila dito kumpara sa turismo.
06:57.1
Ginagawa rin nila ito para sa kanilang internationalist mission, para maging maganda ang relasyon nila sa ibang bansa.
07:04.8
Nagpapadala rin sila ng doktor sa ibang bansa kapalit ng oil at ibang resources.
07:10.7
Sa kasalukuyan, mahigit 50,000 Cuban doctors ang nagtatrabaho sa iba't ibang panig ng mundo, gaya na lamang ng Brazil, Portugal, Venezuela at Italy.
07:22.2
Ngunit kahit pa nagtatrabaho sila sa ibang bansa, ang kanilang sweldo ay kontrolado pa rin ng gobyerno.
07:28.6
Binabawasan pa rin ito ng nasa 75%.
07:32.0
Halimbawa, ang Brazil ay nagbabayad sa gobyerno ng Cuba kada buwan ng nasa $5,000 bawat doktor.
07:39.8
Ang mapupunta sa doktor ay nasa $1,200 o $28,704 Cuban pesos na lamang.
07:47.8
Ganun pa man, sobrang laki pa rin ito kumpara sa kanilang kakarampot na sahod sa Cuba.
07:53.6
Kaya naman, hindi na nakapagtataka kung bakit sila kusang nagvo-volunteer na makipagsapalaran sa ibang bansa.
08:01.1
Ngunit alam mo ba, dahil sa sistema ng ekonomiya sa Cuba, humaharap ngayon ang bansa ng malalang krisis.
08:11.4
Ang krisis ngayon sa Cuba ay dulot ng napakataas na inflation at pandemia.
08:17.7
Nagkukulang na sila ng pagkain at gamot.
08:20.7
Pumipila pa ang mga tao para lamang makakuha ng kailangang supply.
08:25.3
Ang presyo ng mga bilihin ay nagtaasan din.
08:28.6
Ito ang mga presyo ng mga bilihin sa Cuba ayon sa vlogger na isang residente doon.
08:34.0
1 liter of cooking oil is P500. P1 pound of pork is P203. P1 pound of ham is P250. P1 pound of cheese is P200. P20 eggs is P500.
08:55.0
Sa ngayon, 20% ng ekonomiya ng bansa ay nakapribado na.
08:59.6
Ngunit mas malaking bahagi pa rin ang hawak pa ng gobyerno.
09:03.9
This is your Ate O from our Republic. Hanggang sa muli and stay awesome!
