00:33.7
Laban sa mga Indyo o Pilipino
00:35.9
Halina't alamin natin
00:37.1
Pero wait lang, if you do not speak or understand Tagalog
00:39.6
Check out the links up here or down below for the full English version of this video that I posted last week
00:43.9
Now back to our topic, back to the crimes of Padre Malyari
00:54.8
Mabuhay o sa kapampangan, luwid kayo
00:59.2
Welcome back to my channel
01:00.6
Ako po si Kirby Aralio, ang inyong friendly Pinoy historian
01:03.4
At dahil nag-request kayo, narito na ang Tagalog version ng aking video
01:07.3
Tungkol sa di umanoy, pinakaunang serial killer sa kasaysayan ng Pilipinas
01:12.2
Si Padre Juan Severino Malyari
01:14.4
Kaya naman halina't alamin natin ang katotohanan at malalim na kasaysayan sa likod ng pelikulang Malyari
01:21.3
Simulan natin sa mga kaganapan o yung mga kwento ng mga karumaldumang lakrimen na ito
01:25.6
Ano nga ba nangyari noon sa Magalang?
01:28.4
Sa tahimik na bayan na Magalang, Pampanga
01:30.4
Ang taong 1810 ang naging simula ng isang nakakabagabag na kabanata sa kasaysayan ng Pilipinas
01:36.0
Isang serye ng misteryosong pamamaslang ang naganap sa loob ng higit sa isang dekada
01:41.1
Ito'y nagdulot ng madilim na anino sa mga Kastila at mga Pilipino
01:44.9
Pagkat ito'y hindi isang pangkaraniwang krimen lamang
01:47.7
Ito'y isang misteryosong alon ng kasamaan na dumapo sa bayan ng Magalang
01:52.7
Isang alon ng kadiliman na nag-iwan ng mga bangkay na nababalot sa hindi may paliwanag
01:59.6
Sa loob ng mahigit sa isang dekada mula taong 1810 hanggang 1826
02:04.4
Ay mahigit kumulang sa 57 murders ang naitala sa Magalang
02:08.6
At habang hirap na hirap ang mga otoridad
02:10.6
Sa pag-imbestiga ng mga hindi may paliwanag ng mga krimeng ito'y
02:14.0
Nabalot naman ng takot at pangamba ang sambayan ng Magalenyo
02:18.0
Pagkat sa hinabahaba ng isang dekada'y walang makitang malinaw ng motibo o koneksyon
02:23.5
Sa pagitan ng mga karumaldumal na pamamaslang
02:26.6
At dahil walang makalap na malinaw
02:28.4
At dahil walang malinaw na mga ebidensya
02:29.5
At walang malinaw na sospek
02:31.3
Ay tila walang kamalay-malay ang mga taong bayan ng Magalang
02:34.7
Na ang mga karumaldumal na mga krimeng ito'y maglalahad
02:38.0
Sa sinasabing unang naitalang serial killer sa kasaysayan ng Pilipinas
02:42.9
Ngunit sino nga ba talaga ang nasa likod ng mga karumaldumal na krimeng ito?
02:47.7
Siya nga pala kung bago kayo sa channel ko
02:49.6
Gumagawa ko ng mga video tungkol sa ating mayamang kasaysayan
02:52.6
Makulay ng mga kultura at marami pang iba
02:55.2
Kaya naman huwag kalimutang mag-like
02:56.9
I-share ang video na ito
02:58.4
Comment sa iba ba
02:59.0
And please, please subscribe to my channel
03:01.1
Maraming maraming salamat po
03:02.6
At sa binisaya, dagang salamat
03:04.2
Okay, so alamin naman natin kung saan nga ba talaga naganap
03:07.1
Ang mga karumaldumal na krimeng na ito
03:09.0
Ano nga ba talaga ang meron sa Magalang Pampanga?
03:12.4
Sa puso ng gitnang luzon
03:14.0
Ang Magalang Pampanga noong ikalabing siyam na siglo o 1800s
03:17.6
Ay isang napakalawak na bayan
03:19.4
Sa katunayan, maliban sa bayan na Magalang ngayon
03:22.2
Ay nasasakupan din ito ang modernong bayan ng Concepcion Tarlac
03:25.8
At itong sinaunang magalang na kung tawagin
03:28.0
Ng mga historyador
03:29.0
Ay San Bartolome de Magalang
03:30.6
Ay isang napakasaganang bayan
03:32.6
Kung saan, tanaw na tanaw
03:34.3
Ang mahiwaga at nakabibighaning Bundok Alaya
03:37.3
O mas kilala ngayon bilang Bundok Arayat
03:39.9
Mahalaga din bigyan din
03:41.3
Na ang lumang simbahan
03:42.7
At ang marahas na mga pamamaslang na ito
03:44.7
Ay nangyari sa abandonadong sinaunang sentro
03:47.4
O pueblo ng bayan ng San Bartolome de Magalang
03:50.4
At hindi sa kasalukuyang lokasyon
03:52.5
Ng bayan at simbahan ng modernong Magalang
03:55.1
Sa katunayan, ang lumang pueblo o sentro ng bayan
03:58.0
Ng San Bartolome de Magalang
03:59.4
Ay ang kasalukuyang barangay San Bartolome
04:02.0
Sa Concepcion Tarlac
04:03.4
At ang pagkakahati ng matandang bayan
04:05.9
Ng San Bartolome de Magalang
04:07.4
Sa dalawang magkahiwalay na mga modernong bayan
04:09.9
Na Magalang Pampanga at Concepcion Tarlac
04:12.4
Ay naganap noong 1863
04:14.4
Higit sa apat adekada ang lumipas
04:16.6
Pagkatapos ng mga karumaldumal
04:18.6
Na pamamaslang umano ni Padre Malyari
04:20.6
At ang pagkakahati ng San Bartolome de Magalang
04:23.3
Ay dulot ng isang malawakang pagbaha
04:28.0
At dahil sa pananalasa ng malupit at malawakang bahang ito
04:32.3
Ay nasira at nalubog sa baha ang sinaunang pueblo
04:35.5
Kasunod nito ay napilitan naman ang mga mamamayan
04:38.2
Ng sinaunang magalang na lumipat
04:40.2
Sa mga mas matataas na lupain
04:42.2
Kung saan di sila aabutin ng baha
04:44.2
At dahil dito ay nahati sa dalawang grupo
04:46.6
Ang mga sinaunang magalenyo
04:48.3
May isang grupo ang lumipat pahilaga
04:50.5
At meron ding lumipat patimog
04:52.5
Ang grupong lumipat pahilaga
04:54.5
Ay sila namang mga nagtatag
04:56.3
Ng kasalukuyang bayan
04:57.5
Nang Concepcion Tarlac
04:58.8
At kabila sa mga prominenteng angkang ito
05:00.8
Ay ang pamilya ng mga Aquino
05:02.8
Samantala sa grupo naman
05:04.8
Ng mga magalenyo na lumipat patimog
05:06.8
Na natili ang pangalan ng bayan ng Magalang Pampanga
05:09.8
At ang pangkat na ito ay binubuo din
05:11.8
Ng iba pang mga sinaunang prominenteng angkang Kapampangan
05:15.0
Kabila na dito ang aking mga ninuno
05:17.0
Ang mga Tayag at Paras
05:18.5
Na sila namang kabilang sa mga nagtatag
05:20.5
Ng baryo La Paz Magalang
05:22.5
At kung babalikan ang sinaunang pueblo
05:24.5
O sentro ng San Bartolome de Magalang
05:26.5
O ang kasalukuyang barangay San Bartolome
05:28.5
Concepcion Tarlac
05:30.5
Ay magpahanggang sa ngayon ay tinatawag pa rin itong
05:34.5
Ng mga Kapampangan
05:36.5
At sa wikang Tagalog ang ibig sabihin ng Balen Amelacuan
05:38.5
Ay ang bayan na naiwan
05:40.5
O ang bayang inabandona
05:42.5
Mahalaga din tandaan na noong mga panahon ito
05:44.5
Ay napakalawak ng kolonyal na probinsya ng La Pampanga
05:48.5
Lingid sa kaalaman ng marami
05:50.5
Ang mga probinsya ngayon ng Tarlac, Bulacan at iba't ibang bahagi
05:54.5
Ng Bataan at Nueva Ecija ay mga dating
05:56.5
Bahagi ng sinaunang La Pampanga
05:58.5
Sa katunayan ang Tarlac
06:00.5
Ay bahagi pa rin ng Pampanga
06:02.5
Hanggang noong 1873
06:04.5
Nang ito'y opisyal na mahiwalay
06:06.5
At maitatag bilang isang bagong probinsya
06:08.5
At ang malawak na probinsya
06:12.5
Noong panahon ng mga Kastila ay ang isa
06:14.5
Sa mga pinakamayaman at mahalagang bahagi
06:16.5
Ng Spanish East Indies
06:18.5
Pagkat isa ito sa mga pinakamahalagang
06:20.5
Sentro ng Agrikultura at Kalakalan
06:22.5
Na siya namang pinagmumulan
06:24.5
Ng mga pagkain at iba pang mga
06:26.5
Pangangailangan ng Kamainilaan
06:28.5
At iba pang mga bahagi ng kolonyal
06:30.5
Na Pilipinas. Sa katunayan
06:32.5
Ay may kasabihan pa nga noon
06:34.5
Kung matamlay o bumagsak ang mga
06:36.5
Anis sa La Pampanga ay tiyak na tiyak
06:38.5
Na maghihirap at magugutom
06:40.5
Ang Kamainilaan at mga karatig bayan
06:42.5
Nito. Lingit din sa kaalaman ng marami
06:44.5
Na ang magalang mismo ay
06:46.5
Tahanan din ng ilan sa pinakamatagumpay
06:48.5
Na plantasyon ng asukal
06:50.5
At iba pa. Kaya naman dahil dito
06:52.5
Ang anumang mga posisyon ng
06:54.4
Kapagyarihan at impluensya
06:56.4
Sa La Pampanga ay tiyak
06:58.4
Na laging pinag-aagawan. Lalo na
07:00.4
Ang mga posisyon sa loob ng
07:02.4
Simbahang Katoliko. Na noon mga
07:04.4
Panahon ito ay ang pinakama-impluensyang
07:06.4
Institusyon sa Pilipinas
07:10.4
Simbahang Katoliko noon ang pinakamalaking
07:14.4
Panginoong Maylupa o nagmamayari
07:16.4
Ng mga malalawak na lupain sa kolonyal
07:18.4
Na Pilipinas. Kaya naman
07:20.4
Ang pagiging pari o kura-paroko
07:22.4
Ni Padre Mallari sa isang mayam
07:24.4
Ang bayan tulad ng magalang ay isang
07:26.4
Napakahalagang posisyon
07:28.4
At tagumpay ng isang Indyo na tulad
07:30.4
Nya. So sino nga ba talaga si
07:32.4
Padre Mallari? Paano nga ba siya
07:34.4
Naging diumanoy mamamatay tao?
07:36.4
Lingin sa kaalaman ng marami
07:38.4
Si Padre Juan Severino Mallari
07:40.4
Ay isa sa mga makasaysayang
07:42.4
Indyo o Pilipino na
07:44.4
Nanguna sa iba't ibang mga larangan
07:46.4
At ang aklat na ito ang Laying the Foundations
07:48.4
Kapampangan Pioneers in the Philippine Church
07:50.4
Na isinulat ng batikang
07:52.4
Historyador at ginagalang na
07:54.4
Psychiatrist na si Dr. Luciano Pierre Santiago
07:56.4
Ay nagtataglay ng metikulosong
07:58.4
Paglalahad ng buhay ni Padre Mallari
08:00.4
Isang tubong makabebe Pampanga
08:02.4
Si Padre Mallari ay ang
08:04.4
Pinakaunang Indyo o Pilipinong pari
08:06.4
Na namuno sa parokyang ito
08:08.4
Nang Pampanga noong panahon ng mga Kastila
08:10.4
Bukod sa kanyang mga tungkulin sa
08:12.4
Reliyon ay pinamalas din ni Padre
08:14.4
Mallari ang kanyang husay sa sining
08:16.4
At pagbibigay ng kakaibang
08:18.4
Ganda sa mga ulat ng parokya
08:20.4
Halimbawa kitang kita ang kanyang mga
08:22.4
Talento sa kanyang mga planes de almas
08:24.4
Na nagtataglay ng mga detalyadong
08:26.4
Guhit na mga halaman
08:28.4
Bulaklak at mga anghel
08:30.4
Sa ulap. Sa katunayan ay
08:32.4
Kinikilala din si Padre Mallari
08:34.4
Bila makasaysayang ikalawang Indyo
08:36.4
O katutubong Pilipino na nagpamalas
08:38.4
Nang talento sa larangan
08:40.4
Ng kaligrafi. At sa kabila ng
08:42.4
Napakahigpit na kompetisyon ay
08:44.4
Nakuha ni Padre Mallari ang
08:46.4
Pagiging cura paroko ng Magalang
08:48.4
La Pampanga noong March 26, 1813
08:52.4
Bago pa man ito ay naglingkod na siya
08:54.4
Bilang co-adjutor o katuwang na cura
08:56.4
Paroko sa iba't ibang bayan
08:58.4
Sa La Pampanga. Gaya ng
09:00.4
Bacolor, Lubao at Gapang
09:02.4
O ang Gapan Nueva Ecija ngayon
09:04.4
Lingit din sa kaalaman ng marami
09:06.4
Na kabila sa mga maimpluwensyang mga angkad noon
09:08.4
Ang pamilya ni Padre Mallari
09:10.4
Halimbawa na dito ang kanyang
09:12.4
Kapatid na siya ring naging Gobernador
09:14.4
Silio o Mayo ng Magalang noon
09:16.4
Sa katunayan, kabila ng mga maling
09:18.4
Mallari sa mga sinaunang angkan
09:20.4
Na Kapampangan. And actually, ang pangalang
09:22.4
Mallari ay pre-colonial
09:24.4
At may kaugnayan nito sa sinaunang diwata
09:26.4
O Diyos ng Buwan sa katutubong
09:28.4
Mitolohiya ng mga Kapampangan at mga Aita
09:30.4
Na kung tawagin noon sa
09:32.4
Kapampangan ay Apong Mallari
09:34.4
Na kilala din sa mga katutubong Aita
09:36.4
Bilang Apong na Mallari. Ang sinasabing
09:38.4
Bathala o sinaunang Diyos ng
09:40.4
Bulcang Pinatubo. Na kilala din ngayon
09:42.4
Bilang si Mallari sa modelong
09:44.4
Mitolohiyang Pilipino. Ayon sa
09:46.4
Masusing Pananaliksik
09:48.4
Ni Dr. Luciano Pierre Santiago
09:50.4
Ay nangkasakit si Padre Mallari
09:52.4
Sa pag-iisip. Na kung tawagin
09:54.4
Ay severe psychosis. At
09:56.4
Dahil dito ay nagdusa si Padre Mallari
09:58.4
Pagkat nalugmok sa kadiliman
10:00.4
Ang kanyang pag-iisip.
10:02.4
Napaniwala siya na nakulang umano ang
10:04.4
Kanyang pinakamamahal na Ina. Na siya namang
10:06.4
Sinasabing naging motibo sa likod
10:08.4
Ng mga karumaldumal na pamamaslang
10:10.4
Pagkat napaniwala si Padre
10:12.4
Mallari na maililigtas lamang
10:14.4
Umano ang kaduluwa ng kanyang Ina
10:16.4
Kung kanyang papaslangin ang ilan sa kanyang
10:18.4
Mga parokyano. Nakakalungkot
10:20.4
Isipin na noong mga panahon ito ay
10:22.4
Hindi pa masyadong nauunawaan ng
10:24.4
Sambayanan ang konsepto ng mental
10:26.4
Health. O ang kalusugan ng isip
10:28.4
At dandamin. Kaya naman ang
10:30.4
Isang tulad ni Padre Mallari na may sakit
10:32.4
Sa pag-iisip at nakikipagsapalaran
10:34.4
At nagdudusa sa matinding psychosis
10:36.4
Ay madalas hindi tanggapin ng
10:38.4
Lipunan. Madalas din silang bigyang
10:40.4
Bahid ng kasamaan sa halip na tulungan
10:42.4
Kaya naman noong taong
10:44.4
1826 nang masakdal
10:46.4
Si Padre Mallari ay nakakalungkot
10:48.4
Isipin na basta-basta na lamang siyang
10:50.4
Kinaladkad sa malayong bilangguan
10:52.4
Ng Maynila. Kung saan siya ay nakulong
10:54.4
Na mahigit sa isang dekada
10:56.4
Sa halip na makaranas ng
10:58.4
Pangangalaga at pagkalinga
11:00.4
Sa isang mental health institution
11:02.4
At kung tutuusin, ito din ay
11:04.4
Nakakapagtaka. Pagkat ang Espanya
11:06.4
Mismo ay isa sa mga nangungunang bansa
11:08.4
Noon sa larangan ng mental health
11:10.4
Sa katunayan ang pinakamatanda
11:12.4
At pinakaunang psychiatric hospital
11:14.4
Sa Europa ay matatagpuan
11:16.4
Mismo sa Espanya. Ito ang
11:18.4
Kinatawag sa Kastila na
11:20.4
Hospital de los Pobres Inocentes
11:22.4
O sa Tagalog ang Hospital ng
11:24.4
Mga Kawawang Inocente
11:26.4
Na itinatag sa ciudad ng Valencia
11:28.4
Noong 1410. Apat na raang taon
11:30.4
Bago pa man ipinanganak si
11:32.4
Padre Mallari. Sa katunayan din
11:34.4
Lingit sa kaalaman ng marami ang pinakaunang
11:36.4
Modernong mental health institution
11:38.4
Sa Pilipinas ay walang iba kundi
11:40.4
Ang Hospicio de San Jose na may sariling
11:42.4
Psychiatric facilities noon pa mang
11:46.4
Bago pa man maaresto si
11:48.4
Padre Mallari. Kaya nakakapagtaka
11:50.4
Na sa halip nadalhin si Padre Mallari
11:52.4
Sa Hospicio de San Jose ay
11:54.4
Dali dalian siyang kinaladkad
11:56.4
At basta basta na lamang ipinatapon
11:58.4
Sa bilangguan. Bakit nga ba
12:00.4
Hindi nila dinala si Padre Mallari
12:02.4
Sa isang mental health institution
12:04.4
Matapos ang kanyang pagkakaaresto
12:06.4
Pagkat noon pa man ay ito na ang
12:08.4
Karaniwan nilang ginagawa para sa mga may
12:10.4
Malubhang psychosis o sakit sa
12:12.4
Pag-iisip. Kaya naman mahalagang
12:14.4
Suriin at questionin din natin
12:16.4
Ang sistema ng kolonyalismo
12:18.4
Lalo na ang mga batas at mga
12:20.4
Di makatarungang aspeto nito
12:22.4
Pero bago natin sagutin niya, nais kong unang
12:24.4
Pasalamatan, isang taus pusong pasasalamat
12:26.4
Sa aking mga patrons, subscribers
12:28.4
At mga viewers kagaya ninyo
12:30.4
Na taus pusong sumusuporta sa paggawa ko
12:32.4
Ng mga videos kagaya nito
12:34.4
Maraming maraming salamat po sa kapampangan
12:36.4
Dakal pong salamat. At sa mga gustong
12:38.4
Tumulong sa aking gumawa pa ng mas maraming
12:40.4
Video kagaya nito ay supportahan lamang
12:42.4
Ang aking patreon o maging membro ng aking
12:44.4
Youtube channel. Maaari nyo rin bilhin
12:46.4
Ang alinman sa aking mga aklat, coloring
12:48.4
Books, ebooks, at iba pang mga merch
12:50.4
Tungkol sa kasaysayan at kultura
12:52.4
Ng Pilipinas, Timog Silangang Asia
12:54.4
At marami pang iba. Kaya naman
12:56.4
I-check lamang ang mga links sa ibaba
12:58.4
At syempre, nais ko rin
13:00.4
Pasalamatan, isang taus pusong pasasalamat
13:02.4
At special shoutout kay Kong Lino Dizon
13:04.4
Ng National Historical Commission of the Philippines
13:06.4
At sa mga local historians ng
13:08.4
Magalang Pampanga, kagaya na lamang
13:10.4
Ni Amnat Magalenyo at ng
13:12.4
Magalang Heritage Museum. Maraming salamat po
13:14.4
Sa inyong pagpapahalaga at pagtataguyod
13:16.4
Ang ating mayaman na kultura at kasaysayan
13:18.4
Dakal pong salamat, luwid kayo
13:20.4
At para sa kagadagang kaalaman
13:22.4
Tungkol sa mga sinuunang paring Pilipino
13:24.4
Ay basahin lamang ang makabuluhang
13:26.4
Aklat na ito, ang Laying the Foundations
13:28.4
Kapampangan Pioneers in the Philippine Church
13:30.4
Na isinulat ng dakilang
13:32.4
Psychologist at historian na si
13:34.4
Dr. Luciano Pierre Santiago
13:36.4
Okay, now back to our topic. So ano nga ba talaga
13:38.4
Ang mga nagaganap noong panahon ito?
13:40.4
Ano nga ba talaga ang mga issue
13:42.4
Sa mga paring Pilipino noong 1800s?
13:44.4
Halina talamin natin
13:46.4
Sa makasaysayang panahon ni
13:48.4
Padre Mallari noong 1800s
13:50.4
Ay humusbong ang Secularization Movement
13:52.4
Sa Pilipinas. Layunin nito
13:54.4
Ang halisin ang monopolyo ng mga
13:56.4
Kastilang Praile sa mga parokya
13:58.4
Ng Pilipinas. At ibigay ang mga parokyang
14:00.4
Ito sa lokal at mga paring
14:02.4
Indyo o Pilipino. Ang kilusan
14:04.4
At labanan ito sa loob mismo
14:06.4
Ng Simbahang Katoliko ng Pilipinas
14:08.4
Ay nagdulot ng tensyon sa pagitan ng mga
14:10.4
Pilipinong pari at mga otoridad
14:12.4
Na binubuo naman ng mga Kastila
14:14.4
Isa itong mahalagang bahagi ng paghusbong
14:16.4
Ng kamalayang Pilipino
14:18.4
At ng pagsiklab ng mga sumunod na kilusan
14:20.4
Para sa kalayaan ng ating inang bayan
14:22.4
Kung matatandaan, si Padre Mallari
14:24.4
Ay kabilang sa mga pangunahing paring
14:26.4
Indyo noong panahon ito
14:28.4
Bago pa ma ng mga Gumburza
14:30.4
Kaya naman mahalagang bahagi ang mga tema
14:32.4
Ng kolonyal na impluensya
14:34.4
At diskriminasyon o ang pagsalansang
14:36.4
Ng mga katutubo sa ating kwento
14:38.4
At karanasan ni Padre Mallari
14:40.4
Pagkata mga may talento
14:42.4
At maimpluensyang paring mga Indyo
14:44.4
Na katulad niya ay itinuturing
14:46.4
Mga tinik sa lalamunan
14:48.4
Ng mga mapangabusong mga prailing Kastila
14:50.4
Kaya akong iisipin ang tunay
14:52.4
Na kwento ni Padre Mallari
14:54.4
Ay higit pang naging komplikado
14:56.4
Dahil sa iba't ibang mga tensyon ng politika
14:58.4
Reliyon at lipunan
15:00.4
Ito rin ang naglalarawan ng masalimuot
15:02.4
Na kontradeksyon sa pagitan
15:04.4
Ng mga may kapangyarihan sa ilalim
15:06.4
Ng sistemang kolonyal laban sa mga
15:08.4
Makabayang kilusan at sa mga buhay
15:10.4
Nang individual sa makasaysayang
15:12.4
Panahong ito. Lingin sa kaalaman
15:14.4
Ng marami ay si Padre Mallari
15:16.4
Din ang pinakaunang Pilipinong
15:18.4
Pari na binitay ng mga Kastila
15:20.4
Ilang dekada bago pa man
15:22.4
Ang makasaysayang paghato ng
15:24.4
Kamatayan sa mga Gumburza
15:26.4
Ang Gumburza o sina Padre Mariano Gomez
15:28.4
Padre Josef Burgos at
15:30.4
Padre Jacinto Zamora ay mga Pilipinong
15:32.4
Pari na inusig at pinatay
15:34.4
Ng mga Kastila noong 1872
15:36.4
Pagkat sila'y nasangkot sa mga
15:38.4
Kilus laban sa kolonyalismo
15:40.4
Ang kanilang hindi makatarungang
15:42.4
Pagkakabitay ay naging simbolo
15:44.4
Ng pagtutol laban sa mapanupil
15:46.4
Na pamahalaang Kastila
15:48.4
At ito rin ay naging mitsa at nagsilbing
15:50.4
Inspirasyon sa mga sumunod na kilusang
15:52.4
Nasionalista o kilusang makabayan
15:54.4
Para sa kalayaan ng ating sambayanan
15:56.4
Kaya kung iisipin ay magkahaling
15:58.4
Tulad ang karanasan ni Padre Mallari
16:00.4
Sa karanasan ng mga Gumburza
16:02.4
Pagkat pare-pareho silang pinagkaita ng
16:04.4
Justisya. Pare-pareho silang labis
16:06.4
Na tinanggalan ng dangal
16:08.4
At binitay sa harap ng madlang bayan
16:10.4
At dahil sa kanila mga ipinamalas
16:12.4
Na paghamon sa umiiral
16:14.4
Na sistemang hindi pagkapantay-pantay
16:16.4
Sa ilalim ng kolonyalismo
16:18.4
Ay pare-pareho din silang nakaranas
16:20.4
Ng pagmamalupit at pagdurusa
16:22.4
Sa kawalang katarungan sa kamay ng mga Kastila
16:24.4
Pagkat sila'y mga naging tinik
16:26.4
Sa lalamunan ng mapangabusong
16:28.4
Sistema ng kolonyalismo
16:30.4
Ang pampublikong pagbitay sa mga Gumburza
16:32.4
Ay sumasalamin din
16:34.4
Sa kawalan ng katarungan
16:36.4
At kasantabi sa mga batas
16:38.4
Sa ilalim ng kolonyalismo
16:40.4
Gaya rin ng naranasan ni Padre Malyari
16:42.4
Pagkat ang pagiging kura-paroko
16:44.4
Ni Padre Malyari ng Magalang
16:46.4
Ay isang paghamon sa umiiral
16:48.4
Na hindi pagkapantay-pantay
16:50.4
At mapangabusong sistema ng mga Kastilang Praile
16:52.4
Teka lang, akala ko ba
16:54.4
Guilty si Padre Malyari?
16:56.4
Paano naman naging biktima ng kawalang justisya
16:58.4
Ang isang paring mamamatay tao?
17:00.4
Kung susuriin mabuti
17:02.4
Ang kaso ni Padre Malyari
17:04.4
Ay tila kadudadudag na siya nga
17:06.4
Ang unang naitalang serial killer
17:10.4
Pagkat una sa lahat ay wala pa mang konsepto ng serial killing
17:12.4
Noong panahong ito
17:14.4
At sa kabila nito ay may mga pangamba din
17:16.4
Hinggil sa kung tunay nga bang
17:18.4
Si Padre Juan Severino Malyari
17:20.4
Ay ang unang serial killer sa Pilipinas
17:22.4
O kung siya ba'y pinagbintangan lamang
17:24.4
Ng mga otoridad at simbahan
17:26.4
Na parehong humahadlang noon
17:28.4
Sa pagkakaroon ng kapangyarihan
17:30.4
Ng mga paring indyo
17:32.4
Gaya ni Padre Malyari
17:34.4
At kung titignan mabuti ang mga kaganapan noon
17:36.4
Ay hindi maitatanggi
17:38.4
Na nagmadali lamang silang akusahan
17:40.4
Ang isang paring may sakit sa pag-iisip
17:42.4
Pagkat ang mga ebidensya umano
17:44.4
Na laban kay Padre Malyari
17:46.4
Ay natuklasan lamang umano
17:48.4
Ng mga taong bayan, hindi ng mga otoridad
17:50.4
Ito'y natuklasan ng mga taong bayan
17:52.4
Na bumisita sa kanyang tahanan
17:54.4
Noong si Padre Malyari ay dinapuan ng matinding sakit
17:56.4
Kaya naman hindi rin maiaalis
17:58.4
Ang pag-aalinlangan
18:00.4
At pagdududa sa kahusayan
18:02.4
At pagkapatas ng investigasyon
18:06.4
Magbigay ng karumaldumal na imahe
18:08.4
O larawan ang mga bagay
18:10.4
Na may bakas ng dugo
18:12.4
Ay hindi ito lubos na nagpapatunay
18:14.4
Sa mga sinasabing krimen ni Padre Malyari
18:16.4
Kaya naman may pangambang
18:18.4
Hindi talaga naging makatarungan
18:20.4
Ang investigasyon at ang hato
18:22.4
Sa kanyang kamatayan
18:24.4
Kaya hindi maiiwasang magtanong
18:26.4
Kung ang pagbitay nga ba kay Padre Malyari
18:28.4
Ay sangalan nga ba ng Hustisya
18:30.4
O ito nga ba'y upang mapanatili lamang
18:32.4
Ang sistemang hindi patas
18:34.4
At hadlang sa mga Indyo
18:36.4
Lingit sa kaalaman ng marami
18:38.4
Ay maliban kay Padre Malyari
18:40.4
Ay naharap din ang kanyang kapatid
18:42.4
Ang Gubernador Silio ng Magalang
18:44.4
O Mayor ng Magalang
18:46.4
Sa pareho mga aligasyon
18:48.4
Nang pagpatay sa humigit kumulang
18:50.4
57 katao sa bayan ng Magalang
18:52.4
At ang mga bintang o aligasyong ito
18:54.4
Ay sumiklab matapos ang pagkamatay
18:56.4
Ng pinakamamahal na ina
18:58.4
Ni na Padre Malyari
19:00.4
Noong Desyembre 1825
19:02.4
Ay ang mga sumumpa sa kanilang
19:04.4
Pinakamamahal na ina
19:06.4
Ayon sa ulat noong 1825
19:08.4
Ay dinawit din si Padre Malyari
19:10.4
Sa iba't ibang mga krimen
19:12.4
Gaya ng pagnanakaw at pagtulong
19:14.4
Sa iba pang mga kriminal
19:16.4
Sa kabila ng kakulangan ng ebedensya
19:18.4
Kaya naman kasunod ng mga aligasyong ito
19:20.4
Ay dalidaling ipinadakip
19:24.4
O Gubernador ng Lapampanga
19:26.4
Ang magkapatid na Malyari noong 1826
19:28.4
Mabilis ring tinanggal sa pwesto
19:30.4
Ang kanyang kapatid
19:32.4
Bilang Gubernador Silio ng Magalang
19:34.4
Na siya namang nagbigay daan sa pagpili
19:36.4
Ng bagong Mayor o Gubernador Silio ng Bayan
19:38.4
Sila'y unang ikinulong
19:40.4
Sa bilangguan ng Bacolor
19:42.4
Ang kabisera noon ng Lapampanga
19:44.4
Subalit pagkatapos ito
19:46.4
Ay ipinatapon din si Padre Malyari
19:48.4
Upang mabulok sa bilangguan ng Maynila
19:50.4
At makalipas ang labing apat na taon
19:52.4
Ay hinatulan ng kamatayan
19:56.4
Sa pamamagitan ng walang dangal
19:58.4
Sa pagbitay sa Luneta
20:00.4
Si Padre Malyari ay binitay noong 1840
20:04.4
Kung saan din makalipas ang
20:06.4
32 taon ay hinarap din ng mga Gumburza
20:08.4
Ang kanilang parusang kamatayan
20:12.4
At kung saan din pinatay ng mga Kastila
20:14.4
Si Gat Jose Rizal
20:18.4
O 56 na taon matapos ang
20:20.4
Pampublikong pagkakabitay
20:22.4
Kay Padre Malyari noong 1840
20:24.4
Sa ating pag inilay nilay
20:26.4
Sa kwentong kasaysayan ito
20:28.4
Ay nagbawasang magtanong
20:30.4
Kung ano nga ba talaga ang motibo
20:32.4
O tunay na layunin sa likod ng pagkakabitay
20:34.4
Kay Padre Malyari
20:36.4
At ang pagkakatanggal sa kanyang kapatid sa pwesto
20:40.4
At nagdudulot din ito ng pag-aanilangan
20:42.4
Hinggil sa kanilang tunay na kasalanan
20:44.4
Sa pagsusuri ng pamanang iniwan
20:46.4
Ni Padre Juan Severino Malyari
20:48.4
Ay kinakailangan din nating harapin
20:50.4
Ang mga komplikasyon
20:52.4
Na bumabalot sa kanyang kwento
20:54.4
Ang kanyang buhay at sinasabing mga krimen
20:56.4
Ay nagbibigay liwanag din
20:58.4
Hindi lamang sa mga kagimbal-gimbal
21:00.4
Na pangyayari sa nakaraan
21:02.4
Kundi pati na rin
21:04.4
Sa mga hindi makatarungang sistema
21:08.4
Ang kwento ni Padre Malyari ay nagtutulak sa atin
21:10.4
Nasuriin muli ang mga kwentong nabuo
21:12.4
Dahil sa kolonyalismo
21:14.4
Mga kwentong nagbibigay daan
21:16.4
Sa isang kritikal na pagsusuri
21:18.4
Ng posibleng bahid ng diskriminasyon
21:22.4
Sa sistemang legal at opisyal ng mga talaan
21:24.4
Ito'y naguudyok sa atin
21:26.4
Na magtanong kung ang kwento nga ba
21:28.4
Ni Padre Malyari ay ginamit lamang
21:30.4
Upang paigtingin pa
21:32.4
Ang mga stereotype o mababangtingin
21:34.4
Ng mga kastilan noon sa mga indyo
21:38.4
Na siya rin ginagamit nilang dahilan
21:40.4
Upang mapanatili ang diskriminasyon
21:42.4
At pang-aabuso sa ilalim ng kolonyalismo
21:44.4
Sa magkasalungat na pagkakakilanlan
21:46.4
Ni Padre Malyari bilang isang tapat
21:48.4
Na may talentong pari
21:50.4
At di umano'y isang mamamatay tao
21:52.4
Ay hinaharap din natin ang mga hamon
21:56.4
Ang pagsubok sa paghahanap
21:58.4
Ng katotohanan sa gitna ng isang
22:00.4
Komplikadong tanikala ng nakaraan
22:02.4
Bagang matotoo nga na si
22:04.4
Padre Malyari ang unang naitalang
22:06.4
Pilipinong pari na binitay noong
22:08.4
Panahon ng mga Kastila
22:10.4
Ang kanyang kwento ay nagtutulak din sa atin
22:12.4
Na masusingsuriin at bigyang liwanag
22:14.4
Ang iba't ibang tema
22:16.4
At mga issue na bumabalot
22:18.4
Sa nakaraan at sa karanasan
22:20.4
Ng ating mga ninuno
22:22.4
Gaya ng kawalan ng katarungan
22:24.4
Kakulangan ng pangunawa
22:26.4
Sa kalusugang pagkaisipan
22:28.4
At matinding epekto ng racism
22:30.4
O sistematikong diskriminasyon sa lahi
22:32.4
Sa katunayan, bago pa man ang sinasabi
22:34.4
Mga pagpatay ni Padre Malyari
22:36.4
Sa bayan na Magalang
22:38.4
Ay marami na mga kastilang prayle
22:40.4
Ang sangkot din sa iba't ibang mga massacre
22:42.4
Murder, sex scandals
22:44.4
At iba't ibang mga karumaduman na krimen
22:46.4
Sa iba't ibang bahagi ng Pilipinas
22:50.4
Ni isa man sa kanila ang dumanas
22:52.4
Ng kapalarang katulad
22:54.4
Ng kalupitan at parusang
22:56.4
Pinagdaanan ni Padre Malyari
22:58.4
Kaya naman kung iisipin natin
23:00.4
Ang kanyang kwento ay nagtutulak din sa atin
23:02.4
Na masusingsuriin ang kasaysayan
23:04.4
Pagkat ito hindi chismis lamang
23:06.4
Ito ay humihingi ng malalim
23:10.4
Sa mga masalimuod na karanasan
23:12.4
Ng ating inang bayan
23:14.4
Sa ilalim ng kolonyalismo
23:16.4
At hindi makatarungang lipunan
23:18.4
Ang karanasan ni Padre Malyari
23:20.4
Na isulong ang katarungan
23:22.4
At ipaglaban ang pagkapantay-pantay
23:24.4
Para sa isang mundo
23:26.4
Kung saan ang tinig
23:28.4
Ng katotohanan at liwanag
23:30.4
Ay hindi basta basta na lamang
23:32.4
Binubura o binabago
23:34.4
Ng mga makapangyarihan
23:36.4
Isang lipunan kung saan ang lahat
23:38.4
Ay malaya at pantay-pantay
23:42.4
Linawin ko lang na hindi ko sinasabing
23:44.4
Hindi guilty si Padre Malyari
23:46.4
Hindi ko rin sinasabing siya ay lubos na walang kasalanan
23:48.4
Pero kung iisipin natin, kung tutusin kasi
23:50.4
Napaka-komplikado lang kwentong ito
23:52.4
Hindi ito yung simpleng horror story
23:54.4
Ng isang napakasamang pari
23:56.4
Na basta na lamang pumapas lang
23:58.4
Ng kanyang mga parokyano
24:00.4
Pagkat hindi natin maitatanggi
24:02.4
Ang kakulangan ng katibayan o obidensya
24:04.4
Laban kay Padre Malyari
24:06.4
At hindi rin natin maitatanggi
24:08.4
Na maaaring isang pagkakamali niya
24:10.4
Ang pagkakahasot sa kanya ng kamatayan
24:12.4
Meron kasi tayong konseptong legal
24:14.4
Na tinatawag na not guilty by reason of insanity
24:16.4
O yung pagkainosyente ng isang tao
24:18.4
Dahil sa kanyang sakit sa pag-iisip
24:20.4
Isang konseptong legal
24:22.4
Na noon pa lamang, 1500 pa lamang
24:24.4
Ilang daang taon bago pa ipinanganak si Padre Malyari
24:26.4
Ay iginagalang na sa Europa
24:28.4
Lalo-lalo na mismo sa Espanya
24:30.4
Sa katunayan, maging ang modernong
24:32.4
Konsepto natin ngayon na
24:34.4
Guilty beyond reasonable doubt
24:36.4
Ay matagal lang bahagi at haligi
24:38.4
Ng sistemang legal ng mga Kastila
24:40.4
Kaya namang kadudaduda na
24:42.4
Sa kaso ni Padre Malyari ay basta na lamang
24:44.4
Binaliwala ang mga importante
24:46.4
At napakahalagang konseptong legal ng mga ito
24:48.4
Maaaring siya nga ay isang
24:52.4
Subalit kung ating iisiping mabuti
24:54.4
Kung ating susuriing mabuti
24:56.4
At titimbanging mabuti ang kabuoang kwentong ito
24:58.4
Hindi rin natin may pagkakaila
25:00.4
Na si Padre Malyari ay isang
25:02.4
Biktima ng kawalan ng
25:04.4
Justisya o kakulangan ng
25:06.4
Katarungan sa sistema ng kolonyalismo
25:08.4
At hanggang dito na lamang muna sa ngayon
25:10.4
Kaya naman kung meron kayong bago na tutunan
25:12.4
O nagusuhan nyo ang video na ito
25:14.4
Huwag kalimutan mag-like, i-share ang video na ito
25:16.4
Mag-comment sa iba ba ng inyong mga opinion
25:18.4
At please mag-subscribe
25:20.4
Maraming maraming salamat po
25:22.4
Dakal pong salamat, agyaman at magsukultood kayo
25:24.4
Hanggang sa muli, kita-kits
25:26.4
O sa kapampangan, mingkitiks
25:28.4
Sa binasaya, kita-ita
25:30.4
At sa bahasa sug, balikisab!
